Święta to czas kiedy przypominamy sobie o tradycjach i dawnych obyczajach. Kiedyś, gdy natura wywierała większy wpływ na życie codzienne, te obyczaje miały swoje czytelne dla wszystkich znaczenia, dziś coraz częściej stają się pustymi gestami, rodzajem spektaklu. Jednym z najważniejszych wydarzeń było nadejście wiosny. W czasie równonocy wiosennej lub w pierwszą niedzielę po równonocnej pełni Księżyca obchodzono pogańskie Jare Święto. Z wielu obrzędów z nim związanych, do dziś przetrwały topienie (palenie) Marzanny i malowanie jajek.

   Marzanna to imię słowiańskiej bogini symbolizującej zimę i śmierć, tak nazywano słomianą kukłę, której zniszczenie miało zapewnić urodzaj w nadchodzącym roku. Kościół próbował zakazać tego obrzędu, niejako „zamiennie” wprowadzając na przełomie XVII i XVIII wieku zrzucanie z wieży kościelnej kukły symbolizującej Judasza, ten zwyczaj jednak się nie przyjął. Topienie Marzanny na Górnym Śląsku miało miejsce zwykle w drugą niedzielę przed Wielkanocą. 

   W tym samym dniu dzieci chodziły po wiosce niosąc ze sobą „goik” – nieduże drzewko przystrojone kolorowymi wstążkami i obwieszone wydmuszkami. Chodziły od domu do domu, przystając kręciły drzewkiem żeby wstążki trzepotały i śpiewały: Za występ dostawały drobne prezenty, głównie słodycze.

   Okres powitania wiosny zbiega się z chrześcijańskim okresem wielkanocnym – obydwa są też związane z symboliką zmartwychwstania.

   Czas Wielkanocy w Kościele rozpoczyna się w Niedzielę Palmową. W tym dniu odbywa się uroczysta procesja z poświęconymi palmami na pamiątkę tryumfalnego wjazdu Jezusa do Jerozolimy. Zwyczaj święcenia palm wprowadzono w XI wieku, z kolei w XVI i XVII wieku popularne były procesje z figurą Chrystusa na osiołku. Procesje te reaktywowano w 1968 roku w małopolskiej Tokarni. Tokarnia jest również jednym z miejsc, gdzie odbywa się konkurs na najwyższą palmę.

   Na Śląsku nie było tradycji tworzenia wysokich palm, poza gałązkami nie dodawano też innych elementów jak wstążki, kwiaty czy bibuła.

   Wierzono, że łyknięcie kilku „kotków” chroni przed chorobami gardła. Natomiast z leszczynowych gałązek pochodzących z poświęconej palmy wykonywane były krzyżyki, które w Wielki Piątek stawiano w polach aby chroniły je przed gradem, suszą i powodziami. Umieszczano je również w zabudowaniach gospodarczych.

   Do innych pogańskich zwyczajów, mających umiejscowienie w tym okresie, należało obmywanie się. Wg chrześcijańskiej interpretacji obrządek obmywania miał przypominać przypowieść o Chrystusie i biblijnym strumieniu Cedron. Wierzono, że w Wielki Czwartek po zmroku lub w Wielki Piątek o świcie koniecznie należy wykąpać się w rzece lub w jeziorze, gdyż taka kąpiel zapewni ochronę przed złem. Aby rytualne obmywanie przyniosło pożądany skutek, obowiązywało całkowite milczenie. Oprócz modlitwy, którą odmawiano szeptem przed myciem i po myciu, nie można było wyrzec ani jednego słowa, zarówno w drodze do źródła, jak i z powrotem. 

   W Wielki Czwartek w kościołach milkną dzwony, a zamiast nich używa się drewnianych kołatek. Msza Wieczerzy Pańskiej rozpoczyna obchód Triduum paschalnego. 

   Wielki Tydzień to poruszający wyobraźnię okres w liturgii. Nic dziwnego, że właśnie związane z nim obrzędy dały początek średniowiecznemu teatrowi. Pozostałością tych dawnych tradycji są odprawiane jeszcze gdzieniegdzie misteria paschalne. I tu powraca pytanie – czy dziś dla uczestników bardziej jest to duchowe przeżycie czy spektakl. W XVII wieku, gdy powstawały najbardziej znane kalwarie, książka i sztuka czytania należały do rzadkości. Stąd plastyczne odwzorowanie wydarzeń opisanych w Nowym Testamencie oraz kaznodziejska swada odgrywały tak dużą rolę. Do najbardziej znanych należą obchody w Kalwarii Zebrzydowskiej. Na Wielki Tydzień do Kalwarii Zebrzydowskiej zjeżdża nawet kilkaset tysięcy pielgrzymów. Choć uroczystości zaczynają się w Niedzielę Palmową, swoją kulminację misterium ma w Wielki Piątek.

Misterium Męki Pańskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej / fot. Kacper Pempel /REPORTER

http://fakty.interia.pl/prasa_przewodnik_katolicki/news/chrzescijanski-piatek,1459540,4255

   Wielki Piątek, jako dzień pamięci śmierci Chrystusa, świętowano w ciszy i powadze. Najważniejszym zwyczajem w tym dniu były odwiedziny świętego grobu. 

   A skoro już mowa o jajkach.... Pisanki, taka nazwa przyjęła się w odniesieniu do wszystkich wielkanocnych jajek, niezależnie od techniki ich zdobienia. Symbolika jajka „jako źródła wszelkiego początku”, występuje w wielu kulturach na świecie. Uważa się je za metaforę odradzania się życia w przyrodzie. Stąd też wywodzi się powiązanie symbolu jajka ze Zmartwychwstaniem.