Gliwickie Metamorfozy

Gottlieb Jacob 4.11.1795–18.11.1865

Małgorzata Malanowicz

Zdjęcia: Krystyna Koch, Małgorzata Malanowicz

 

Gliwice 2017

www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  


skrót:

   

 

 

       

Gottlieb Ernst Friedrich Jacob urodził się w Pszczynie jako syn rektora.

 

       
 

   Jego ojciec był kierownikiem szkoły ewangelickiej w Pszczynie od 1 lipca 1784 do odejścia na emeryturę w 1826 roku i dał się poznać jako nauczyciel wymagający, ale doskonale przygotowujący uczniów do dalszej nauki (zmarł 24 kwietnia 1832).


   Szkoła ta (obecnie Liceum Ogólnokształcące) jest najstarszą szkołą na ziemi pszczyńskiej. Założył ją hrabia Erdmann von Promnitz. Była to początkowo dwuklasowa ewangelicka szkoła elementarna. Pierwszym opiekunem szkoły został pastor Machal z Cieszyna. Już w 1743 roku otwarto w szkole klasę polskojęzyczną (przetrwała do 1865 roku). W 1765 roku oficjalna jej nazwa brzmiała Książęca ewangelicka szkoła miejska (Fuerstliche evangelische Stadtschule); w 1867 roku przemianowana na progimnazjum książęce niemieckie, bez klas polskich, a 15 lipca 1872 na pełne rządowe gimnazjum. Dyrektorem był dr Emil Schönborn. Jako: Königliches Gymnasium – Evangelische Fűrstenschule Hochbergianum funkcjonowała do 24 czerwca 1922 roku.

   Do 1784 roku szkoła miała charakter trzyklasowej elementarnej szkoły wyznaniowej. Pierwszym jej nauczycielem i rektorem był Daniel Gretcovius, rodem
z Pszczyny. Nawiązywała do tradycji wyznaniowej szkoły ewangelickiej. Nauka kosztowała 2–3 talary czesnego rocznie. Nadzór nad szkołą sprawował miejscowy pastor zboru polskiego, a później i niemieckiego, Zygmunt Bartelmus z Bielska. Następnym rektorem był
Jan Fryderyk Jacob (1784–1826), za którego czasów ograniczono już stopniowo prawa języka polskiego w szkole i uczniowie uczyli się religii pół lekcji po polsku i pół po niemiecku. Od 1826 do 1836 roku rektorem szkoły był pastor Ludwik Flotov, wtedy to poziom nauki w szkole spadł do rzędu zwykłej szkoły elementarnej.

   W pszczyńskim gimnazjum uczył się Karol Miarka starszy z Pielgrzymowic, nauczyciel i społecznik, założyciel czasopisma „Katolik”. Przed wojną uczęszczali tu potomkowie rodów szlacheckich m.in. Radziwiłłów, Zamoyskich, Sapiehów, Potockich i Czetwertyńskich.



Do 1881 roku gimnazjum mieściło się w budynku (zbudowanym
w 1752 roku) w pobliżu kościoła ewangelickiego, następnie przeniesiono go do nowego budynku, istniejącego do dziś.
 
       
  więcej o szkole i naszej wizycie w kościele ewangelickim tutaj  
       
 

   Gottlieb Jacob studiował w Halle i we Wrocławiu. W 1818 roku został intendentem gminy ewangelickiej w Pszczynie. Superintendentem w roku 1836.

 
       
     W roku 1835 przeniósł się do Gliwic, gdzie w okresie od 1 października 1835 do 1 kwietnia 1865 był pastorem parafii ewangelickiej.
W tym czasie budowano dla powiększającej się parafii nowy kościół. 
 
       
   
       
   
       
     Zasługi Jacoba dla tej realizacji zostały upamiętnione tablicą na postumencie kapliczki postawionej w miejscu gdzie znajdował się ołtarz starego kościoła św. Barbary.  
       
   
       
   
       
 

   W uznaniu zasług odznaczony został Orderem Czerwonego Orła III klasy ze wstęgą. W zakrystii wisiał jego portret, niestety ślad po nim zaginął. Pogrzeb odbył się na Cmentarzu Hutniczym 21 listopada 1865 roku, po południu. W pogrzebie wzięli udział Królewski Superintendent Abicht i dziesięciu duchownych diecezji, oprócz tego reprezentacje wszystkich miejskich urzędów i korporacji.

 
       

   „Pełen godności w swej zewnętrznej postaci, imponujący wielkością, liberał i wróg wszelkiej obłudy, otwarty, zacnego usposobienia, wybitnym darem wymowy obdarzony, ufundował sobie w sercach gminy stały pomnik. Był ze wszystkich tutaj czynnych duchownych tym najbardziej popularnym i lubianym

       

   Okazały pomnik wystawili mu przyjaciele – niestety dziś nie wiadomo gdzie się znajdował i jak dokładnie wyglądał. Podczas prac na cmentarzu odnaleźliśmy fragment marmurowej płyty – zachowane fragmenty wyrazów, nie pozostawiają wątpliwości, że stanowiła ona element nagrobka.

  

       
 

    Na Cmentarzu Hutniczym pochowana jest również jego żona Henrietta z domu von Klöber zmarła 22.2.1843 r.

W „Oberschlesische Wanderer” znajdujemy poświęcone jej wspomnienie napisane przez męża.

 
       
     W roku 2017 – roku jubileuszu Reformacji, staraniem Parafii ewangelicko-augsburskiej oraz szkół Ewangelickiego Towarzystwa Edukacyjnego, przy współudziale naszego stowarzyszenia na Cmentarzu Hutniczym wystawiony został symboliczny nagrobek.
   Jego odsłonięcie miało miejsce w rocznicę śmierci – 18 listopada.
 
       
     

 

 

       
Materiały źródłowe:

Nietsche B.; Historia miasta Gliwice, tłum. Sebastian Rosenbaum, Gliwice 2011; str. 361363

Schmidt J.; Historia gminy ewangelickiej w Gliwicach (18091945), [w:] Zeszyty Gliwickie nr 24 1995; str. 105137