Skrót wykładu został przekazany przez ks. Góreckiego stowarzyszeniu "Nepomuk" i jest dostępny tutaj.

Poniżej skrót skrótu :)   

   Jednym z akcentów tegorocznych obchodów nepomucenowskich, których inicjatorem są Stowarzyszenie Metamorfozy oraz Towarzystwo Nepomuk, jest niewątpliwie sfinalizowanie prac restauratorskich kaplicy pw. św. Jana Nepomucena w Łabędach, przy drodze prowadzącej niegdyś do pałacu hrabiowskiego rodu von Welczek. W łabędzkim pałacu rodzina ta mieszkała od 1670 r. W 1945 r. śląska scena geopolityczna uległa diametralnym przeobrażeniom. Na skutek pojałtańskich postanowień hrabiowie von Welczek na zawsze utracili swoje górnośląskie majątki i posiadłości. 

Historia rodziny Welczek

   Pierwotną siedzibą rodu były Raszyce k. Raciborza (niem. Raschütz).  Właścicielem osady po najeździe tatarskim został rycerz Egidio Rassycz. Jeden z jego potomków przyjął około 1350 r. nazwisko Welczek, używane odtąd przez właścicieli Dębieńska. Losy rodziny zostały silnie związane z Gliwicami kiedy to w 1638 r. Hanno von Welczek nabył Niepaszyce, w 1649 r. Ligotę (Łabędzką), zaś w 1651 r. kupił młyn i połowę wioski Szobiszowice. Baron Johann Welczek był jednym z głównych fundatorów gliwickiego kościoła franciszkanów obserwantów pw. Krzyża Świętego. W jednej z krypt baron w 1670 r. znalazł miejsce swojego spoczynku, a jego epitafium – z płaskorzeźbą wyobrażającą fundatora w postawie klęczącej z różańcem – można do dzisiaj oglądać w gliwickim kościele (obecnie) redemptorystów. Najstarszy z jego synów – Franciszek Jan Ignacy von Welczek (ur. 1628 r.) obrał drogę kapłańską i był archidiakonem opolskim. To on m.in. brał udział w poselstwie do króla Jana III Sobieskiego w celu zawiązania – tak zbawiennego w 1683 roku – sojuszu Cesarstwa z Koroną Polską. Drugi z braci – Jerzy Bernard, został po ojcu kanclerzem księstwa opolsko-raciborskiego. W 1670 r. hrabia kupił Łabędy od hrabiego Colonny von Fels, rządzącego w Toszku i Strzelcach Wielkich (obecnie Strzelce Opolskie). Stary zamek w Łabędach stał się odtąd główną siedzibą rodu, chociaż rodzina nadal tytułowała się panami na Dębieńsku i Szobiszowicach. W 1670 roku hrabia powiększył swe posiadłości o Stare Gliwice, kupione od miasta oraz o Przyszówkę, którą kupił za 900 guldenów od rodziny Przyszowskich. We wrześniu 1675 roku nabył Biskupice, Zabrze, Rudę i Zaborze za 71 tys. florenów, w 1682 roku Czechowice, a w 1683 roku przyłączył do swych dóbr Gierałtowice, Niepaszyce oraz Kozłów, odkupiony od rodziny Kozłowskich. Klucz majątków uzupełniały dobra w Chudowie, Pszowie, Szombierkach i Piotrowicach. W sierpniu 1683 roku kanclerz wraz z hrabią von Oppersdorfem witali spieszącego na odsiecz Wiedniowi króla Jana III Sobieskiego. Sukcesy polityczne i gospodarcze barona nie szły niestety w parze z sukcesami rodzinnymi. Ożeniony z Marią Elżbietą Konstantyną von Pötting und Persing, która mieszkała na stałe w Pradze, nie doczekał się potomstwa. Zmarł w 1687 r., a łabędzko-szobiszowickie posiadłości przejął po bracie trzeci w kolejności – baron Krzysztof von Welczek z Dębieńska (rotmistrz cesarskiej armii oraz od 1693 r. sędzia księstwa pszczyńskiego). Razem ze swoją siostrą – Anną Zuzanną von Rauthen – patronował budowie kaplicy św. Józefa w dawnym kościele reformatów w Gliwicach. Tam też w krypcie pod kaplicą baron znalazł miejsce swojego spoczynku w 1693 roku. Anna Zuzanna zarządzała po Jerzym Bernardzie dobrami w Biskupicach i Zabrzu. Razem z mężem zarządzała również włościami na Koszęcinie i Łomnicy. W jej imieniu dobrami zabrskimi zarządzał z dworu w Zabrzu Karl von Kalkreut. 4 maja 1704 roku zmarła dziedziczka Zabrza i Biskupic, której doczesne szczątki złożono również w krypcie kościoła franciszkanów w Gliwicach. Dobra zabrzańskie po zmarłej przejęła krewna – Anna Zuzanna Renata von Sobeck, żona hrabiego Jana Bernarda III von Praschma (Prażma).      

   Baron Krzysztof Welczek pozostawił po sobie dwóch synów: Franciszka i Jana. Starszy brat – Franciszek Rudolf po studiach w Lewinie Brzeskim w 1696 r. mianowany został tajnym cesarskim radcą. Do rodziny wniósł tytuł hrabiowski, jaki nadał mu cesarz w 1706 r. Hrabia jednak zginął tragicznie na skutek nieszczęśliwego wypadku w czasie polowania w 1717 roku. Jego żona Elżbieta sprzedała w 1722 r. majątek Dębieńsko Johannowi Rudolfowi von Eichendorff. Drugi z synów barona - Jan Bernard zarządzał Łabędami. W 1704 r. ufundował mały szpitalik w Łabędach, zaś w latach 1712-19 patronował przebudowie łabędzkiego kościoła. Jako starosta ustanowionego przez władze pruskie w 1742 r. powiatu gliwickiego zmarł w wieku 84 lat. Jego doczesne szczątki złożono w klasztorze franciszkanów w 1745 roku.  Rządy w Łabędach objął jego syn – Karol Antoni, po nim zaś hrabia Jan Nepomucen von Welczek. Na krótko przed śmiercią 2 stycznia 1811 roku sporządził testament, w którym zobowiązał swojego syna do wzniesienia w Czechowicach kaplicy.  Hrabia Józef Bernard Walerian przystąpił do wypełnienia woli testamentu dopiero po zakończeniu działań wojennych. W 1816 roku hrabia wszedł w posiadanie dóbr klucza Ujazd do którego należały: Stary Ujazd, Dzichanówka, Zimna Woda, Niezdrowice i Gaj. Dobra te jednak w 1846 roku zostały odkupione przez księcia Augusta Karola von Hohenlohe za 150 tys. talarów. W 1828 roku ukończono budowę kaplicy polnej w Czechowicach. Oprócz św. Jerzego otrzymała ona za patrona św. Jana Nepomucena na cześć jej fundatora. 

Welczkowie patronami okolicznych parafii

   Od końca XIII w., ukonstytuował się przywilej, według którego to miejscowy właściciel posiadał prawo opieki względem istniejącej na jego terenie parafii. Prawo patronatu nabywała osoba w chwili budowy kościoła, uposażania parafii lub gdy przejmowała powinność wypełniania wcześniej ustalonego zobowiązania. Do obowiązków patrona należało: czuwanie nad całym dobytkiem kościoła i jego uposażeniem, dbanie o właściwe lokowanie kapitału kościelnego, remontowanie budynków kościelnych i parafialnych lub też – w sytuacji zniszczenia kościoła – czuwanie nad jego odbudową. Oprócz prawa prezentowania kandydata na stanowisko kościelne, patronowi przysługiwał przywilej pierwszego miejsca wśród świeckich w kościele (tzw. ławka kolatorska) i pierwszego miejsca w czasie procesji. On również jako pierwszy otrzymywał pokropienie wodą święconą w czasie aspersji i pierwsze okadzenie kadzidłem wśród świeckich; w kościele zawieszano w widocznym miejscu jego herb. Wreszcie w chwili śmierci patrona grzebano go z honorami w kryptach kościelnych. Oprócz troski o kościoły i kaplice patron miał także obowiązek dbać o pozostałe zabudowania kościelne: plebanie, szkoły parafialne i szpitale. 

Kościelne fundacje Welczków na ziemi gliwickiej od końca XVII do poł. XIX wieku.

 - kościół p.w. Krzyża Świętego w Gliwicach - baron Jan Welczek był wielkim donatorem franciszkanów, pochowano go w jednej z krypt kościelnych. W krypcie pochowani zostali także jego synowie. Synowie w ścianie prezbiterium ufundowali ojcu kamienne epitafium.

 - Opole - Welczkowie ofiarowali ziemięcickim jezuitom dwie kamienice, w których urządzono słynne gimnazjum

 - Czechowice - jako patronowie parafii zobowiązani byli do troski o stan materialny miejscowej parafii oraz o stan kościółka, jednak gdy z początkiem XVIII wieku kościół uległ zniszczeniu, nie odbudowano go, natomiast w 1823 roku zbudowano tzw "kaplicę polną" (Feldkapelle), była ona poświęcona Janowi Nepomucenowi, wisiał w niej obraz św. Jerzego, po 1900 roku Czechowice otrzymały nową kaplicę św. Jana Nepomucena (istniejącą do dnia dzisiejszego).

 - Łabędy - w latach 1712-1719 baron Jan Bernard Welczek patronował gruntownej przebudowie kościoła parafialnego p.w. Wniebowzięcia NMP oraz św. Karola Boromeusza, wzniósł również nową plebanię, kolejni właściciele dominium łabędzkiego fundowali przedmioty liturgiczne do kościoła, wokół kościoła wybudowano kaplice cmentarne, również przy drodze do zamku około 1850 roku ufundowano kaplicę św. Jana Nepomucena, w latach 1938-1939 wzniesiono nowy kościół pw. św. Jerzego w Łabędach. Patron parafii, Hanno von Welczek hojnie wsparł dzieło budowy kościoła, w 1838 roku baron Welczek kazał umieścić krzyż na tzw cmentarzu cholerycznym w lesie łabędzkim

 - Czuchów - baron Karol Boromeusz Robert Ernst Jan August Welczek polecił zbudować klasycystyczną kaplicę przy zamku z okazji ślubu córki

 - Pszów - patronem parafii był baron Jan Bernard Welczek, przy jego poparciu wzniesiono w 1747 roku kościół p.w. Narodzenia Najświętszej Maryi Panny

ZAKOŃCZENIE

   Zawirowania wywołane dwoma wojnami światowymi przyniosły zmiany na europejskiej scenie geopolitycznej. W grudniu 1944 roku rodzina Welczków na stałe opuściła Łabędy. Po łabędzkim zamku pozostały szczątki fundamentów oraz ogromne folwarki rolne w Łabędach i Czechowicach, które w czasie polityki PGR-ów również dożyły czasów swojej agonii. Jednak do dzisiaj przetrwały dzieła, których fundatorami z miłości i patronami z prawa i obowiązku byli potomkowie tego rodu. Do dzisiaj podziwiać możemy kościoły i kaplice tak szczodrze przez nich uposażone.