„Gliwickie Metamorfozy”

XVII Gliwickie Dni Dziedzictwa Kulturowego

Secesja

Małgorzata Malanowicz

Zdjęcia: Zdzisław Daniec, Małgorzata Malanowicz, Ewa Pokorska-Ożóg

 

IX.2019
www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

oprowadzanie: Małgorzata Malanowicz


       
   
       
     
       
     Styl w sztuce przełomu wieków XIX i XX, którego początków upatruje się w inspiracji angielskim nurtem prerafaelitów z połowy XIX w. Pojęcie „secesja” pochodzi od łacińskiego słowa secessio – odstąpienie, oddzielenie. Artyści zrywali bowiem z naśladowaniem stylów z przeszłości. Tak też (Sezession) nazywano ten nurt w Austrii, we Francji i krajach anglosaskich styl określano jako Art Nouveau, a w Niemczech Jugendstil.
Architekturę tego okresu cechowała forma stosunkowo abstrakcyjna, lecz jednocześnie o bogatej ornamentyce. Styl ograniczał się zasadniczo do zdobnictwa, sprawy konstrukcji pozostawiając inżynierom budowlanym.
   Z chęcią wykorzystywano możliwości nowych materiałów budowlanych jakimi stały się żelazo i beton. W elewacjach widoczne jest zamiłowanie do miękkich, krzywych linii i wyobleń. Charakterystyczna dla secesji płynna, wijąca się linia przechodzi niekiedy w pasmo. Ornament miał nie tylko podkreślać konstrukcję i tektonikę budynku, lecz także stanowił symboliczne przedstawienie jego funkcji. Pojawiają się stylizowane formy roślinne i zwierzęce, istoty fantastyczne, postacie i maski kobiet. Styl ten obejmuje obszary architektury, malarstwa, rzeźby, grafiki, rzemiosła artystycznego i mody. 		 
       
   
       
     Warto idąc miastem patrzeć nie tylko pod nogi   
       
   
       
   
       
   
       
   
       
     Interesujące przykłady secesyjnych elementów kamienic, zarówno elewacji jak i wnętrz, możemy znaleźć na ulicach Chudoby i Barlickiego   
       
   
       
   
       
   
       
   
       
   
       
     Róznież okolice ulic Gorzołki, Częstochowskiej i Kłodnickiej obfitują w ciekawe przykłady   
       
   
       
   
       
   
       
   
       
   
       
     Jednym z najciekawszych przykładów secesji w Gliwicach jest kamienica z 1909 r. u zbiegu ulic Wiktora Gorzołki i Częstochowskiej. Jej urodę podkreślono wystającym narożnikiem, zwieńczonym niską wieżyczką z motywem twarzy kobiecych. Boczne elewacje są zdobione m.in. motywami roślinnymi. Wertykalne żłobkowania podkreślają ukształtowanie bryły. Parter budynku nie zachował się w pierwotnym kształcie.  
       
   
       
   
       
   
       
     Dekoracja budynku przy ul.Częstochowskiej 9 jest bardziej oszczędna. Detale z tynku łączą się tu harmonijnie z barwnym geometrycznym ornamentem z glazurowanych płytek.  
       
   
       
     Na rogu ulic Częstochowskiej i Kłodnickiej znajduje się kamienica, która najciekawsze elementy ukrywa we wnętrzu. Niestety nie było ono dostępne podczas naszej wycieczki.  
       
   
       
   
       
      Secesyjną perełką w mieście jest ulica Krzywa. Bogactwo ornamentów świadczy o pozycji społecznej i zamożności dawnych właścicieli. Fasady budynków są zarówno symetryczne (8, 9, 14) jak i asymetryczne (3-5, 4, 6, 7, 7a, 7b). Detale rzadko odwołują się do wzorów z poprzednich epok. Występują tam np. loggie z murowanymi balustradami z roślinnym motywem (nr 3-5).  
       
   
       
   
       
   
       
   
       
   
       
     Secesja wywarła znaczący wpływ również na witrażownictwo. Inspiracją dla twórców była natura. Motywy roślinne i kompozycje kwiatowe przetwarzane były na granicy abstrakcji. Gliwickie witraże secesyjne spotykamy w obiektach świeckich, najczęściej na klatkach schodowych willi i kamienic.  
       
   
       
      Mówiąc o secesji w Gliwicach koniecznie trzeba wspomnieć o zachowanych okładzinach ściennych sklepów mięsnych. Prezentują one całe bogactwo secesyjnych motywów. Odwiedziliśmy jedno z najpiękniejszych takich wnętrz, które wprawdzie nie jest już sklepem mięsnym, ale funkcja cukierni dobrze współgra z zachowanymi detalami. Poza podziwianiem secesyjnych detali było to również miły przerywnik pod względem kulinarnym :)  
       
   
       
   
       
   
       
   
       
   
       
   
       
  Poza trasą  
       
   
       
   
       
   
       
  Poza trasą  
       
      Dom przy ul.Jana Śliwki 9 – Fasada zdobiona jest wyrazistym geometrycznym ornamentem, wykonanym z glazurowanych płytek w kolorze kości słoniowej i zieleni.

    Kamienica przy ul.Ignacego Daszyńskiego 7 – utrzymana jest w stylu kwadratowym, nawiązującym do secesji wiedeńskiej, wykorzystującej geometryczne formy: koła, kwadraty i sześciany. Zwraca uwagę połączeniem ceglanej faktury z płaską dekoracją z białej glazury.		  
       
     Budynek przy ul.Tadeusza Kościuszki nr 50 – Elementy wykonane z białych glazurowanych płytek i urozmaicone kobaltowymi wstawkami, stanowią efektowne uzupełnienie sztukaterii. Dopełnieniem są balustrady balkonów i oryginalna stolarka okienna.

   Budynek przy ul.Lipowej 58 – wyróżnia się asymetryczna fasadą, roślinnymi detalami i symbolicznie potraktowanymi postaciami kobiecymi. Ornamenty mają charakter światłocieniowy. Całość fasady wykonana w tynku w jednym kolorze jest elegancka i nie przejaskrawiona. 		 
       
       


Materiały źródłowe: L.Jodliński, J.Wnuk; Gliwickie witraże; Muzeum w Gliwicach 2007