„GLIWICKIE METAMORFOZY” |
Architektura Politechniki Śląskiej
„Lato z Wędrowcem
Gliwickim 2022”
|
Małgorzata
Malanowicz
Zdjęcia: Krystyna Koch, Krystian Tischbierek,
Barbara Zmyślona
VII.2022
|
|
www.gliwiczanie.pl |
|
gliwickie_metamorfozy@op.pl |
|
Trasa autorska: dr inż. arch. Ryszard Nakonieczny
|
|
|
|
|
|
1. Wydział Chemiczny
„Czerwony”
– ul. Ks. Marcina Strzody 9
2. Wydział Chemiczny „Szary” – ul. Ks. Marcina
Strzody 7
3. Wydział Chemiczny „Zielony” – ul. Ks. Marcina
Strzody 5
4. Akademickie Liceum
Ogólnokształcące / Wydział Architektury –
ul. Ks. Marcina Strzody 10
5. Audytorium
Wydziału Chemicznego
6. Rektorat / Wydział
Górnictwa / Wydział Inżynierii Bezpieczeństwa i
Automatyki Przemysłowej
– ul. Akademicka 2
7. Wydział Elektryczny – ul. Akademicka 10 / ul.
Krzywoustego 2
8.
Centrum
Informatyczne i Przychodnia Akademicka
– ul. Łużycka 5
9. Stołówka Akademicka – ul. Łużycka 24
10. Domy studenckie
– ul. Łużycka
11. Centrum Kultury
Studenckiej „Mrowisko” – ul. Pszczyńska 85
12. Dom Studencki
„Sezam”
– ul. Pszczyńska 89a
13. Ośrodek sportu,
korty, lodowisko
– ul. Kaszubska 28 /
ul. Akademicka 26 i 29
14. Wydział
Automatyki, Elektroniki i Informatyki –
ul.
Akademicka 16
15. Wydział
Architektury
– ul. Akademicka 7
16. Wydział
Budownictwa
– ul. Akademicka 5
17. Wydział Chemiczny
– nowy
– ul.
Bolesława Krzywoustego 4
18. Biblioteka /
Wydział Matematyki
– ul. Kaszubska 23
19. Wydział
Mechaniczny Technologiczny
– ul. Stanisława Konarskiego 18a
20.
Centrum
Edukacyjno-Kongresowe
– ul. Stanisława Konarskiego 18b
21. Centrum Nowych
Technologii
– ul. Konarskiego 22b
22. Instytut Techniki
Cieplnej / Wydział Inżynierii Środowiska
i Energetyki – ul. Stanisława
Konarskiego 22
|
|
|
|
|
|
|
|
1. Wydział Chemiczny „Czerwony” |
|
|
|
W XIX
wieku Gliwice rozwinęły się w znaczący ośrodek
przemysłu ciężkiego – hutnictwa. W związku z tym
dostrzeżono potrzebę kształcenia
wykwalifikowanych kadr dla tego przemysłu i
tworzenia specjalistycznych szkół. Jedną z nich
była, powołana do życia w 1896 roku, Królewska
Szkoła Budowy Maszyn i Hutnictwa, czyli
Königliche Maschinen Bau- und Hüttenschule. W
latach
1906–1907,
na rogu dzisiejszych ulic Marcina Strzody i
Wrocławskiej, została zbudowana siedziba tej
szkoły. Projekt przygotował radca budowlany
Wilhelm Kranz,
wykonawstwem zaś zajęła się znana firma Georga
Kuczory.
Kranz zaproponował czysty
neogotyk, nawiązujący do architektury popularnej
w późnym średniowieczu w krajach
północnoniemieckich. Postawiono trzy budynki:
główny, laboratorium maszyn i komin o wysokości
35 m. Gmach główny, czterokondygnacyjny,
wzniesiono z czerwonej cegły, na planie
prostokąta. Elewacje ozdobiono cegłami
glazurowanymi i elementami kamiennymi. Bryłę
urozmaicają ryzality zwieńczone
schodkowo-sterczynowymi szczytami oraz wysoka
wieża. Na wieży do dnia dzisiejszego zachował
się dawny herb Gliwic, wykonany z majoliki. W
środku gmachu ciekawy jest hol ze sklepieniem
sieciowym i krzyżowo-żebrowym, wspartym na
filarach i półkolumnach, których głowice
udekorowano liśćmi dębu i żołędziami; z
oryginalnego wystroju pozostała także posadzka
terakotowa w korytarzach i kuta balustrada.
W 1945 roku wszystkie
budynki szkolne przejęła kształtująca się
wówczas Politechnika Śląska, która umieściła w
nich Wydział Chemii. W
1947 r.
dobudowano do północno-wschodniej elewacji
budynku salę
audytorium
5.
wraz z digestorium i
holem, wg projektu
Tadeusza Teodorowicza-Todorowskiego.
Fasadę budynku wykonano z
cegły licowej, zdobionej białymi wnękami
okiennymi oraz fryzami glazurowanymi. Na wieży
umieszczono herb Prus, herb Gliwic oraz dwa
szyldy – jeden z symbolem szkoły, a drugi z
napisem: „Maschinenbau und Hüttenschule”. W 1912
r. szkoła posiadała następujące działy: budowa
maszyn, hutniczy, kursy wieczorowo-niedzielne,
kursy dla pracowników kolei. W czasie I wojny
światowej w budynku mieścił się lazaret, w 1919
r. ulokowała się w nim Komisja Wojsk
Sojuszniczych, a cztery lata później część
obiektu zajęło Górnośląskie Towarzystwo
Krótkofalowe. Przez pewien czas swoją siedzibę
miała tutaj także znana na całym Górnym Śląsku
wytwórnia protez dla inwalidów. Pod koniec lat
dwudziestych nastąpił ponowny rozkwit szkoły,
przyjmowano coraz więcej uczniów. W 1945 r.
utworzono w niej Wydział Chemii Politechniki
Śląskiej.
|
|
|
|
|
|
2. Wydział Chemiczny „Szary” |
|
|
|
Gmach wznoszono w latach 1908–1910. Ponieważ
inwestycja powstawała na grząskim gruncie,
betonowe fundamenty wzmocniono żelazną
konstrukcją i zaizolowano asfaltem. Budynek
zaprojektowano w stylu neorenesansowym. Ściany
oblicowano szarą cegłą. Główną część budowli
zwieńczono dwoma szczytami z charakterystycznymi
spływami. Uwagę zwraca klatka schodowa
zakończona hełmem. Wejście główne znajduje się
obecnie na rogu budynku. Na elewacji „Szarej
Chemii” odnajdziemy również kartusz ze starym
herbem Gliwic.
Obecnie mieści się tu
Wydział Chemii Politechniki Śląskiej, ale
budynek powstał jako szkoła średnia. Budowę
rozpoczęto w
1908 r.,
a oddano go do użytku w kwietniu
1911 r.
Głównym zadaniem szkoły było kształcenie w
dziedzinie rzemiosła, sztuki, handlu i
przemysłu.
W latach 1925–1927
dobudowano nowe skrzydło
3.
w stylu wczesnego modernizmu. Mieściło ono
22 klasy, salą
gimnastyczną i scenę. W 1937 r. szkoła dla
dziewcząt otrzymała nazwę „Karin – Göring –
Mittelschule” a dla chłopców „Gustav – Freytag –
Mittelschule”.
|
|
|
|
|
4. Akademickie Liceum Ogólnokształcące / Wydział
Architektury |
|
|
|
Obiekt
ten jest jednym z najstarszych zachowanych
budynków hotelowych – powstał ok.
1890 r.
jako gospoda pod nazwą „Goldgrube” miejscami
noclegowymi w sąsiedztwie funkcjonującego targu
końskiego, dlatego też m.in. obok niego
wybudowano stajnie na aż 70 koni. W 1900 r. wraz
ze zmianą właściciela zmieniono ofertę –
mianowice dla planowanego teatru rewiowego
przebudowano salę widowiskową, a na piętrze
zlikwidowano część pokoi, tworząc galerię. W
1914 r. wraz ze zmianą właścicielki zmieniono
jego nazwę na „Vier Jahreszeiten”. W 1926 r.
właścicielka zrezygnowała z koncesji na miejsca
hotelowe. Po II wojnie światowej obiekt zapisał
się na trwałe w pamięci gliwiczan jako
Kino-Teatr X.
|
|
|
|
|
|
6. Rektorat / Wydział Górnictwa / Wydział Inżynierii
Bezpieczeństwa i Automatyki Przemysłowej |
|
|
|
proj. Zygmunt Majerski,
Julian Duchowicz
|
|
|
|
|
|
7. Wydział Elektryczny |
|
|
|
W
budynku tym mieściło się kiedyś Królewskie
Gimnazjum Katolickie. Szkoła ta przez wiele lat
zajmowała budynek byłego klasztoru
franciszkańskiego, jednakże z powodu zbyt małej
liczby pomieszczeń, podjęto decyzję o budowie
nowej siedziby. Teren za pl. Krakowskim
(Krakauerplatz) był podmokły, dlatego też do
budowy użyto 2000 pali i zużyto prawie 900 m3
betonu. Kompleks budynków połączonych ze sobą
aulą i salą gimnastyczną oddano do użytku w
1928 r.
Na zewnątrz oraz w środku znajduje się wiele
elementów ozdobnych, np. płaskorzeźba
przedstawiająca chłopców pijących ze źródła nad
wejściem, czy płaskorzeźby z motywami
mitologicznymi i bajkowymi w holu. Szkoła
posiadała 18 klas i wiele innych pomieszczeń,
np. salę modeli, śpiewu, warsztaty i bibliotekę.
W 1924 r. w gimnazjum było 653 uczniów.
|
|
|
|
|
|
8. Centrum Informatyczne i Przychodnia Akademicka |
|
|
|
proj. RAR-2, Szafron
Szendzielorz Projekt, Grzegorz Nawrot, Tomasz
Wagner, Marek Dyczka
|
|
|
|
|
|
9. Stołówka Akademicka |
|
|
|
proj.Tomasz Mańkowski
|
|
|
|
|
10. Domy studenckie: |
|
|
|
Rzepicha, Piast, Ziemowit
ul. Łużycka 28, 30, 32
proj. Ewa Stępniewska, ok. 1954 r.
|
|
|
|
Ondraszek, Karolinka,
Elektron
ul. Kujawska 2, 6, 8
późnomodernistyczne akademiki z lat
60. przekształcane obecnie wg projektu: RAR-2,
RAR-5, Klaudiusza Frossa, Grzegorza Nawrota,
Tomasza Wagnera, Firmę Pe-Marko Wrocław
|
|
|
|
12. Dom Studencki „Sezam”
proj. nieznany, socrealizm –
projekt typowy
|
|
|
|
|
|
11. Centrum Kultury Studenckiej „Mrowisko” |
|
|
|
proj. Tomasz Mańkowski,
przebudowa Tomasz Wagner, Jerzy Witeczek
|
|
|
|
|
13. Ośrodek sportu, korty, lodowisko |
|
|
|
Lodowisko proj. Rudolf
Witwicki, przebudowa DiG Sowińscy Architekci
Ośrodek sportu – proj. późnomodernistyczny
|
|
|
|
|
|
14. Wydział Automatyki, Elektroniki i Informatyki |
|
|
|
Budynek Wydziału Automatyki to kolejny obiekt
repre-zentujący późny modernizm. Zaprojektował
go w fazie wstępnej koncepcji Bronisław Krupski,
a po jego śmierci rozwinął w indywidualny sposób
Rudolf Witwicki z gliwickiego Biura Projektów
Budownictwa Przemysłowego w latach 1966-1970. Do
dwóch nadwieszonych 10-kondygnacyjnych jednostek
edukacyjnych połączonych prostopadle trzecią o
9-kondygnacjach dostawione zostało po prawej
stronie skrzydło audytoryjne. W sąsiedztwie
dodano ukończony w 1976 roku bazylikowy pawilon
Ośrodka Obliczeniowego tego samego autora.
Wewnątrz na 1 piętrze zrealizowano ciekawą
organiczną mozaikę Zdzisława Stanka. Pod
nadwieszonym lewym skrzydłem edukacyjnym w
latach 1997-1999 zrealizowano transparentne
audytoria zaprojekto-wane przez Jerzego Witeczka
z zespołem, które współgrają estetycznie ze
stylem korpusu głównego. Około 2007 roku biuro
projektowe Zalewski Architecture Group dokonało
modernizacji sal audytoryjnych, wprowadzając do
wnętrz powiew ekspresyjnej nowoczesności.
|
|
|
|
|
15. Wydział Architektury |
|
|
|
Gmach Wydziału Architektury
zaprojektował Tadeusz Teodorowicz-Todorowski w
1968 roku jako ważny element kom-pozycji
przestrzennej dzielnicy akademickiej. Budynek
utrzymany jest w stylu późnego modernizmu,
eksponując na zewnątrz i od środka prawdę i
różnorodność materiałów i ich faktur, takich
jak: surowy beton, cegła, szkło zbrojone
(zastąpione dziś szybami z nadrukiem), drewno,
sklejka, płytki ceramiczne, faliste płyty
cementowe (dawniej z azbestu), terazzo,
aluminium, stal i inne. Wszystko po to by
serwować studentom żywą lekcję architektury na
co dzień.
|
|
|
|
|
|
16. Wydział Budownictwa |
|
|
|
proj. Tadeusz
Teodorowicz-Todorowski
|
|
|
|
|
|
17. Wydział Chemiczny – nowy
|
|
|
|
proj. Zygmunt Majerski,
Julian Duchowicz
|
|
|
|
|
18. Biblioteka / Wydział Matematyki |
|
|
|
proj. typowy w systemie
prefabrykowanym typu Lipsk, rozbudowa proj.
Tadeusz Pfützner, 1994
|
|
|
|
|
19. Wydział Mechaniczny Technologiczny |
|
|
|
Gmach Wydziału Mechaniczno-Technologicznego
zaprojekto-wał w 1969 roku zespół architektów:
Włodzimierz Buć, Nina Juzwa, Adam Lisik i
Grzegorz Drzymała. Oddano go do użytku 10 lat
później. Jest to najdłuższy budynek w dzielnicy
akademickiej utrzymany w radykalnym choć
oszczędnym stylu późnego modernizmu, który
eksponuje horyzontalne pasy grupujące okna i
klinkierowe przestrzenie między nimi razem, ma
także fragmentarycznie podcięty parter. Wejście
główne poprzedzone zostało wyrafinowanym w swej
prostocie otwartym pawilonem przywołującym echo
architektury Ludwiga Mies van der Rohe. Niestety
później nad drugim wejściem pierwotnie bez
zadaszenia wzniesiono postmodernistyczne
pawilon, który wydaje się być estetycznym
intruzem, burzącym kompozycję całości.
|
|
|
|
|
20. Centrum Edukacyjno-Kongresowe |
|
|
|
proj. Jerzy Witeczek, Jakub
Czarnecki, Małgorzata Balcer-Zgraja, Grzegorz
Nawrot, 2003–2005
Idea i potrzeba budowy hali technologicznej
istniała od czasu wybudowania w roku 1979 gmachu
dydaktycznego Wydziałów
Mechaniczno-Technologicznego i
Mechaniczno-Energetycznego.
W związku ze liczby kształconych studentów coraz
dotkliwiej był odczuwalny brak pomieszczeń
dydaktycznych, a zwłaszcza dużych sal
wykładowych. Zaspokojenie narastających potrzeb
w tym względzie nie było możliwe bez podjęcia
działań inwestycyjnych. Działania te obejmowały
zmianę programu budowy hali technologicznej
Wydziału Mechanicznego Technologicznego na rzecz
budowy uniwersalnego obiektu
dydaktyczno-technologicznego z zespołem dużych
sal wykładowych. W obiekcie rozwinęła się nowa,
kongresowa funkcja, co w konsekwencji
doprowadziło do utworzenia nowej jednostki
organizacyjnej o nazwie Centrum
Edukacyjno-Kongresowe Politechniki Śląskiej przy
zachowaniu priorytetu dydaktycznego Wydziału
Mechanicznego Technologicznego.
|
|
|
|
|
21. Centrum Nowych Technologii |
|
|
|
Wydział Nowych Technologii
mieści się w nowym ekspresyjnym budynku
zaprojektowanym przez architekta Jerzego
Witeczka i Tomasza Wagnera w latach 2007–2012.
Ten charakterystyczny gmach posiada szklany
ostry narożnik przypominający dziób statku,
przez co podejmuje dialog z sąsiednim budynkiem
dawnego Liceum im. Josepha von Eichendorfa z
okresu międzywojennego, który posiada w swej
strukturze trójkątne dzioby wywodzące się od
transatlantyków.
|
|
|
|
|
22. Instytut Techniki Cieplnej / Wydział Inżynierii
Środowiska i Energetyki |
|
|
|
Nowoczesny gmach, uroczyście oddany do użytku
24.04.1930 r.
po trzech latach od rozpoczęcia budowy,
wzniesiono za niebagatelną jak na owe czasy sumę
1,5 miliona marek. Sporą część
tej kwoty zajęło przygotowanie terenu. Budynek,
upodobniony swą
bryłą do zacumowanego w porcie transatlantyku,
ze względu na bliskość Kanału Kłodnickiego oraz
pasa kurzawki, posadowiono bowiem na 642 palach
i 400 słupach żelbetowych w blaszanych otulinach
wbitych w grunt na głębokość prawie 8 metrów.
Projekt budynku, w stylu łączącym w sobie
ekspresjonizm i funkcjonalizm (Neues Bauen),
powstał pod kierunkiem miejskiego radcy
budowlanego
Karla Schabika
przy współpracy architektów: Priegnitza,
Kellera, Umlaufa, Ueberreitera oraz mistrza
budowla-nego Hennecka. Warto
zwrócić uwagę na charakterystyczny układ obu
prostopadłościennych skrzydeł budynku tworzący
kąt rozwarty, narożne klatki schodowe na rzucie
pięcioboku, monumentalne cterospadowe dachy z
prostokątnymi lukarnami, kryte dachówką
ceramiczną, poziome wydatne listwy wzdłuż
elewacji. W środku szczególną uwagę zwracają:
charakterystyczne trójkątne i łamane dźwigary
żelbetowe w korytarzach na każdej kondygnacji,
funkcjonalność pomieszczeń, doświetlenie klatek
schodowych oraz dwie sale, obie ze zwracającymi
uwagę ekspresyjnymi dźwigarami żelbetowymi: sala
gimnastyczna o powierzchni 320 m2 na parterze
oraz obszerna aula na ostatniej kondygnacji.
Budynek od początku przeznaczony był do celów
edukacyjnych. Postawiono go dla szkoły, której
pełna nazwa brzmiała od 1924 roku
Eichendorff-Schule. Stadtisches Lyzeum und
Oberlyzeum. Placówka ta powstała w 1922 roku z
połączenia
dwóch odrębnych szkół: Liceum Wyższego oraz
Miejskiego Liceum dla Dziewcząt
istniejącego od 1.04.1919 r. W 1945 roku w
budynku powstał radziecki szpital wojskowy,
który istniał tam ponad 2 lata. Następnym
użytkownikiem, od 1.10.1947 r. do dnia
dzisiejszego, jest Politechnika Śląska; w gmachu
mieści się obecnie Wydział Inżynierii Środowiska
i Energetyki, który został powołany w 1993 r.
przez połączenie dwóch innych wydziałów:
Mechaniczno-Energetycznego (powstałego w 1953
r.) i Inżynierii Środowiska (dawnej Inżynierii
Sanitarnej, 1955 r).
Przy głównym wejściu do budynku znajdują się 4
kamienne figury dziewcząt będące personifikacją
edukacji: muzyki, nauki (literatury),
ogrodnictwa i sportu. Autorem grupy rzeźb jest
prof. Hans Damman, który z niewyjaśnionych
powodów zrzekł się honorarium za wykonanie
rzeźb.
|
|
|
|
|
|
|
|
Opracowanie: Małgorzata Malanowicz
Zdjęcia: Krystyna Koch, Krystian
Tischbierek, Barbara Zmyślona
Gliwice,
2022 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|