Pałac i okoliczne dobra przeszły na własność rodziny Ballestremów drogą dziedziczenia w 1798 r. i pozostały własnością tego rodu do 1945 r. Rodzina Ballestremów pochodziła z płn. Włoch, z Piemontu. Początek śląskiej linii rodu dał w poł. XVIII wieku Giovanni Babtista Angelo Graf von Ballestrem di Castellengo, poprzez małżeństwo z Marią Elżbietą Augustą, córką  Wolfganga von Stechow założyciela majoratu, w którego skład wchodziły dobra: Pławniowice, Ruda i Biskupice.

Obecny pałac wzniesiono w latach 1882–1885, (w miejscu istniejącego, z 1737 roku), na zlecenie hrabiego  Franciszka  II Ballestrem, według projektu mistrza budowlanego Carla Heidenreicha z Kopic.

Całkowity koszt budowy kompleksu pałacowego wyniósł 386 000 ówczesnych marek.

Zespół pałacowo-parkowy tworzą pałac z kaplicą, zabudowania folwarczne ze stajnią i wozownią – wszystko w stylu neomanieryzmu niderlandzkiego z wieloma dodatkami neogotyckimi...

...oraz otaczający pałac, liczący 2,4 hektara park.

 Pałac jest budowlą trójskrzydłową i prezentuje styl neomanieryzmu niderlandzkiego oraz romantyzmu eklektycznego. Jest obiektem dwukondygnacyjnym na planie litery „U”, przykryty wysokimi dachami czterospadowymi.

Dachy budynku zdobią liczne wieże i wieżyczki, pinakle i lukarny. Elewacje wykonane z cegły klinkierowej, są bogato zdobione detalami kamieniarskimi. Frontowe wejście podkreśla posadowiony na kolumnach balkon.

Nad całym obiektem góruje, czworoboczna wieża z zegarem, przykryta wysokim dachem namiotowym w narożniku północno-zachodnim.

W skrzydle południowo-zachodnim znajduje się kaplica Niepokalanego Poczęcia NMP. Kaplica została konsekrowana 15 października 1885 r. i służyła wiernym jako kościół parafialny.

Na dziedzińcu wewnętrznym pałacu, zwanym Dziedzińcem Maryjnym, usytuowana jest fontanna, figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z ok. 1870 r., otoczona kutym płotkiem...

...oraz pomnik z popiersiem Giovanniego Ballestrema, w mundurze oficera wojska pruskiego. Popiersie zostało ustawione na granitowym cokole, zdobionym herbami hrabiowskimi. Uroczyste odsłonięcie pomnika odbyło się 5 września 1907 r.

Obok pałacu w 1881 r. wzniesiony został ówczesnym zwyczajem, dodatkowy piętrowy budynek tzw. „Kavalier Haus” (Dom Kawalera), przeznaczony początkowo głównie dla starszego syna hrabiego, Leona. Zbudowany jest  na planie kwadratu, posiada jedną okrągłą wieżę zwieńczoną stożkowo, a z boku czterokątną dobudówkę. Murowany z klinkierowej cegły z elementami zdobniczymi w kolorze piaskowca (obramowania okien, gzyms, kolumny w porządku jońskim oraz kartusz herbowy i płaskorzeźby nad wejściem). Dziś mieści się tu Urząd Pocztowy.

Przynależący do pałacu park został założony w 1885 roku, na miejscu starszego ogrodu z poprzedniego wieku. Posadzono kilkaset gatunków roślin, z których do dzisiaj zachowały  się 23 gatunki krzewów i 40 gatunków drzew: klony, jesiony, lipy i potężny dąb szypułkowy o obwodzie 5 m. Rosną tutaj także drzewa egzotyczne: miłorząb japoński, cypryśnik błotny, choina kanadyjska, i kilka gatunków magnolii. Prócz rzadkich okazów starodrzewia i wspaniale kwitnących magnolii, są tutaj liczne elementy małej architektury: staw, pomnik, fontanna, stylowe ogrodzenie.

Po wojnie pałac, podobnie jak wszystkie dobra Ballestremów (m.in. kopalnie i huty) został jako majątek poniemiecki przejęty na własność państwa. Budynek pałacowy jak i otaczający go  park, zmieniając często mieszkańców i przeznaczenie, pozbawiony jakiejkolwiek opieki konserwatorskiej ulegał przez lata postępującej dewastacji i zaniedbaniu.

Od 1978 roku w pałacu funkcjonuje Diecezjalny Dom Rekolekcyjny, najpierw diecezji opolskiej, a od 25 marca 1992 r. diecezji gliwickiej. Od 1989 r. gospodarzem zespołu pałacowo-parkowego jest dyrektor Ośrodka Edukacyjno-Formacyjnego Diecezji Gliwickiej, ksiądz dr Krystian Worbs, który postawił sobie za cel przywrócenie dawnej świetności pałacowi. Jesienią 1993 r. rozpoczęto kapitalny remont obiektu, który trwa nadal. Termin zakończenia inwestycji warunkują posiadane środki finansowe. Wszystkie prace realizowane są sukcesywnie, w miarę pozyskiwanych, tak w kraju jak i za granicą, środków finansowych oraz dzięki ofiarnemu zaangażowaniu wielu ludzi dobrej woli.

W roku 2007 Zespół pałacowo-parkowy w Pławniowicach jako jedyny w województwie śląskim otrzymał nagrodę w konkursie Generalnego Konserwatora Zabytków ''Zabytek zadbany''.