Iwona Citkowska
Krzysztof Majnusz

Bielsko-Biała

 

 

 

       

   Bielsko-Biała  – miasto zwane dawniej małym Wiedniem. Jako miasto o tej nazwie, istnieje od 1 stycznia 1951 r., kiedy to połączono dwie odrębne dotąd miejscowości, leżące na przeciwległych brzegach rzeki Białej, stanowiącej granicę Śląska i Małopolski. Przypieczętowano w ten sposób długi proces historyczny, który w XIX stuleciu doprowadził do powstania jednej całości gospodarczej z dwóch miast o zazębiającej się, lecz odmiennej historii, całości już wówczas niejednokrotnie określanej obecnym mianem. Aby zrozumieć właściwie dzieje i kulturę , trzeba stale pamiętać o fakcie, iż rozdzielająca miasta rzeka Biała, począwszy od 1457 r., przez długie stulecia pełniła funkcję granicy państwowej. Starsze z obu „siostrzanych" miast, śląskie Bielsko, już w XIV w., znalazło się w granicach królestwa czeskiego, by następnie wraz z nim, w 1526 r., zostać włączonym do monarchii austriackich Habsburgów. Małopolska Biała, początkowo przysiółek wsi Lipnik, położona była na zachodniej granicy Rzeczypospolitej. Po I rozbiorze Polski, 
w 1772 r., również i ona znalazła się w Austrii, w jej nowo utworzonej prowincji – Galicji. Dopiero w 1918 r. oba miasta powróciły do odrodzonego państwa polskiego, starsze z nich po blisko sześciu wiekach! Cechą charakterystyczną ludności Bielska-Białej i okolicy, aż do lat II wojny światowej, była jej wielonarodowość. Żyli tu obok siebie Niemcy, Polacy i Żydzi, znaleźć można było Morawian, Czechów, Węgrów, a nawet Włochów. Wszystkie te nacje wniosły elementy swojej kultury, tworząc specyficzny tygiel narodowościowy. Większość mieszkańców używała na codzień języka niemieckiego, w którym nie brak było licznych zapożyczeń polskich i żydowskich, z drugiej strony miejscowa ludność polska przejęła do mowy potocznej szereg wyrażeń niemieckich. Żywy oddźwięk znalazła na tych terenach reformacja, która z jednej strony wprowadziła podziały w miejscowej społeczności, a z drugiej związany z nią kult zapobiegliwości i pracy w znacznym stopniu przyczynił się do rozkwitu gospodarczego nad Białą. O charakterze i obliczu miasta zadecydował rozkwit sukiennictwa, zapoczątkowany w Bielsku w XVI w. W sto lat później rzemiosło to zaczęło rozwijać się również po stronie polskiej – w Białej. Od początku XIX w. rękodzielnictwo ustępowało produkcji fabrycznej, by zostać przez nią całkowicie wypartym do końca tegoż stulecia. Aż do lat po II wojnie światowej bielsko-bialski ośrodek przemysłu wełnianego należał do największych w tej części Europy. II wojna światowa zmieniła zasadniczo obraz miasta, kładąc kres jego wielonarodowości, przerywając wielowiekowe powiązania kulturowe i przez długie lata skazując na zapomnienie nawet jego historię.

       

   Zamek Książąt Sułkowskich – dawna siedziba książąt cieszyńskich, wzniesione w drugiej połowie XIV wieku. 

Proj. J. Pölzelmeyer, wieżę pł.-zach. proj. E. Rost 1855–1864 r. Obecnie jest siedzibą Muzeum.

   Ratusz – powstał w latach 1895–1897 wg projektu Emanuela Rosta dla Komunalnej Kasy Oszczędności, w stylu eklektyzmu z wyjątkowo bogatą bryłą oraz detalem elewacji i wnętrz. Obecnie siedziba władz miejskich. 

   Teatr Polski – powstał w latach 1889–1890 wg projektu Emila Förster, wykonawca: A.Walczok, rzeźby i sztukaterie: Josef Schener i Adolf Schila z Wiednia, kurtyna malowana w pracowni Johanna Kautsky'ego przez Francesco Angelo Rottonara. Budynek wzorowany na architekturze teatrów Wiednia i Budapesztu. Przebudowa wg projektu firmy Feller & Helmer z Wiednia w 1905r., kolejna przebudowa i remont 2000 r.  

   Kościół Ewangelicko-Augsburski PW Zbawiciela zbudowany w latach 17821790, przebudowany 18491852, dobudowa wieży 18951896, obecny charakter od 1882 r. 

   Katedra św. Mikołaja powstała w latach 14431447 w stylu gotyckim. Niszczona pożarami 1659, 1750, 1808, 1836, 1860; 1830 zawalenie się wieży. Gruntowna przebudowa i rozbudowa 1908-1910 wg projektu Leopolda Bauera z Wiednia. 

   Hotel „Pod Orłem" zbudowany w latach 18971909 w miejscu dawnego zajazdu, jako „Hotel Pod Czarnym Orłem", w stylu późnego historyzmu. Wystrój wnętrz z czasu budowy. 

   Budynek Poczty Głównej w Bielsku-Białej został wzniesiony w 1898 roku, został zaprojektowany przez słynnego bielskiego architekta Karola Korna. Gmach poczty od jej uruchomienia aż do dnia dzisiejszego nieprzerwanie pełni tę samą funkcję. Jest jednym z najbardziej charakterystycznych – rozpoznawalnych zabytków miasta Bielsko-Biała. Budynek Poczty Głównej w Bielsku-Białej najlepiej oglądać wprost z murów zamkowych Zamku Książąt Sułkowskich. Z tego miejsca można dokładnie obejrzeć charakterystyczna dla budynku poczty piękną kopułę wieńczącą budowlę oraz rzeźby umiejscowione na jej budynku. /zdjęcia nr: 1230788, 1230791/

   Browar miejski na ulicy Piwowarskiej 

       
       

 

 

 

Materiały źródłowe:

www.bielsko-biala.pl

www.pod_beskidzie.republika.pl