Ujazd – zamek Krzyżtopór

Wiśnicz

plan Wiśnicza z 1696 roku Arx Wischnizensis munitissima et Monasterium... MDCLV, Erik Dahlberg

http://www.atticus.pl/index.php?pag=poz&id=57598

Danków

   Na prawym brzegu rzeki Liswarty, bezpośrednio nad jej rozlewiskiem powstał na początku XV w. zamek. W XVI w. przebudowano go na reprezentacyjno-obronną rezydencję magnacką. W obrębie fortyfikacji powstał również w XVI w. kościół, przebudowany w latach 1630-1650. Kolejne przebudowy zamku, polegające na otoczeniu go fortyfikacjami typu bastionowego, przeprowadził w latach 30-tych XVII w. Stanisław Warszycki, późniejszy kasztelan krakowski. W 1655 r. zajął on wobec Szwedów stanowisko ugodowe, co spowodowało, że twierdza nie była przez nich atakowana. Równocześnie Warszycki wspomagał oblegany klasztor jasnogórski. Otwarcie wystąpił przeciw Szwedom dopiero wtedy, gdy już było pewne, że nie utrzymają się w Polsce. Według opisu Ulryka Werdum z 1677 r. zamek był wielki i dobrze zbudowany na brzegu jeziora (w rzeczywistości było to rozlewisko Liswarty), otoczony kamiennymi fortyfikacjami i bastionami w kształcie gwiazdy. Obwarowania znajdowały się zarówno od strony jeziora jak i lądu. Narożne bastiony zostały wzmocnione dodatkowym dziełem fortyfikacyjnym, umieszczonym w połowie kurtyny północno-zachodniej. W trakcie rokoszu Zebrzydowskiego (początek XVII w.) w zamku przebywał król Zygmunt III Waza. W 1756 r. zamek był jeszcze potężną i zamieszkałą warownią magnacką. W ciągu pół wieku stał się opuszczoną ruiną (1823 r.). W 2 połowie XIX w. pleban rozebrał go do fundamentów, by powiększyć powierzchnię ziemi uprawnej.

   Z fortyfikacji zachowały się jedynie oblicowane murem wały ziemne, prostokątna ruina kamiennego budynku (w pobliżu kościoła) nazywanego „Domem kasztelanowej", ślady fos, ruina dwukondygnacyjnego budynku bramnego, owalny ślad ziemny w południowo-wschodniej części majdanu (mogła tu stać samotna wieża) oraz część kurtyny od strony północno-wschodniej z wąskim przejściem pod wałami. W latach 60-tych XX w. Andrzej Gruszecki przeprowadził prace konserwatorskie związane z oblicowaniem wałów. Podczas sondażowych prac archeologicznych, przeprowadzonych w tym okresie nie ustalono usytuowania renesansowego pałacu.

http://www.it-jura.pl/pl/zamki.php?go=dankow rys. D. Orman

Krzepice

   Krzepice leżą na granicy Małopolski, Wielkopolski i Śląska, co stanowiło o ważności ich położenia strategicznego. W kronikach Jana z Czarnkowa i Długosza wspominany jest zamek wzniesiony za Kazimierza Wielkiego. Znajdował się wśród bagien w dolinie Liswarty. Prawdopodobnie miał dwie wieże. Przebudowany został po 1588 roku na renesansową rezydencję obronną przez starostę Mikołaja Wolskiego. Według opisu z 1636 roku zamek był nieduży, miał ogród włoski i zwierzyniec (prawdopodobnie poza terenem fortyfikacji). Posiadał mały dziedziniec wewnętrzny otoczony z trzech stron skrzydłami mieszkalnymi. Z czwartej strony dziedziniec zamykały krużganki, pełniące funkcję klatki schodowej, łączącej dwupiętrowe skrzydła mieszkalne oraz kaplicę i wysoki parter. Zamek miał cztery narożne baszty. Budowla renesansowa została zbudowana na prostokątnym rzucie gotyckiego dziedzińca. Stare mury obwodowe stały się zewnętrznymi ścianami budynków mieszkalnych. Na środku frontowej fasady znajdowała się wysoka wieża z bramą prowadząca na dziedziniec. ziemne fortyfikacje bastionowe zostały wzniesione na planie kwadratu w latach 1650-1670 przez starostę Jacka Michowskiego. Miały cztery narożne bastiony. Wjazd był usytuowany od strony północno-zachodniej.

   Dojście do zamku prowadziło po moście łączącym się z drewnianym mostem o długości 1 km przebiegającym przez całą dolinę Liswarty. W XVIII wieku starostwo krzepickie należało do rodziny Mączyńskich, zamek uległ wtedy ostatecznemu zniszczeniu. Ruiny rozebrano na materiał budowlany około 1840 roku. Z fortyfikacji bastionowych pozostały jedynie wzniesienia ziemne. Nie wiadomo dokładnie, w którym miejscu na terenie osłoniętym wałami stał zamek. Bardzo starannie rozebrany zniknął z powierzchni ziemi. Jego fundamenty oczekują na archeologów.