Świerklaniec

Okres panowania rodziny Henckel von Donnersmarck to czas rozbudowy i modernizacji ziemi świerklanieckiej. Dokonali oni przebudowy średniowiecznego zamku w Świerklańcu na nowożytna rezydencję renesansową wraz z parkiem

“Mały Wersal” – został zbudowany w latach 1870-1873. 28 października 1871 roku książę Guido Henckel von Donnersmarck poślubił starszą od siebie o 11 lat Markizę de Paiva dotychczas mieszkającą w Paryżu. Aby przypomnieć swojej żonie młodość, postanowił zbudować nowe przytulne “gniazdko” na wzór pałacu na Polach Elizejskich. W sierpniu 1873 roku Henckel Paiva wraz z służbą przeprowadzili się do nowo zbudowanego pałacu nad stawem. “Mały Wersal” projektowany przez francuskich architektów, rzeczywiście przypominał właścicielowi, ale szczególnie Paivie, Paryż i dawne życie.
Po pożarze w 1945 roku i wysadzeniu resztek murów w 1961 roku, z pałacu pozostała tylko brama (obecnie znajduje się ona w ZOO w Chorzowie) oraz taras ozdobiony dużą fontanną, dwoma bocznymi basenami oraz rzeźbami Fremieta. Nie zachowały się żadne szkice projektów z wyjątkiem jednego rysunku, znajdującego się Musee d’Orasy, a projekty pałacu nigdy nie były publikowane.

Rzeźby Fremieta – przy dwóch bocznych basenach znajdują się odlane w żeliwie rzeźby Fremieta, które przedstawiają zwierzęta: pelikana i rybę, strusia i węża, jelenia i niedźwiedzia, konia i lwicę. Pochodzą one z 1872 roku. Ich rysunki znajdują się na projekcie z d’Orasy, zapewne więc ogólną koncepcję rzeźb stworzył Hector Lefuel.

Na terenie parku rośnie ponad 100 gatunków drzew i krzewów, tworzących swoisty rodzaj arboretum. Do najciekawszych gatunków drzew rosnących w parku należą: dęby szypułkowe (Quercus robur), jesiony wyniosłe (Fraxinus excelsior), sosny limby (Pinus cembra), sosny wejmutki (Pinus strobus), a także modrzew europejski (Larix europaea). Do innych gatunków drzew spotykanych na terenie parku można zaliczyć dęby czerwone (Quercus rubra), dęby błotne (Quercus palustris), klony pospolite (Acer platanoides), klony polne (Acer campestre), klony srebrzyste (Acer saccharinum), olsze czarne (Alnus glutinosa), buki pospolite (Fagus sylvatica), lipy drobnolistne (Tilia cordata), brzozy brodawkowate (Betula pendula), kasztanowce białe (Aesculus hippocastanum), topole osiki (Populus tremula), topole białe (Populus alba). W warstwie runa można spotkać szczawik zajęczy (Oxalis acetosella), dąbrówkę rozłogową (Ajuga reptans), a w pobliżu rowów odprowadzających wodę rośnie knieć błotna (Caltha palustris) oraz zawilec gajowy (Anemone nemorosa).

Poza przebudową zamku świerklanieckiego, oraz budową "Małego Wersalu" rodzina Henckel von Donnersmarck na terenie obecnej gminy dokonała wielu innych inwestycji. Wprowadzali oni wszelkie nowinki techniczne. Ich rezydencje były w pełni skanalizowane, wodę doprowadzano miedzianymi rurociągami, park oświetlony był latarniami na biogaz.

W parku w Świerklancu znajduje się kościółek z mauzoleum rodzinnym. Kościółek i mauzoleum został wzniesiony w latach 1895 - 1897 - na wzór berlińskiego Monbijou wg projektu znanego Owczesnego architekta Juliusa Raschdorffa z Pszczyny. Ewangielicka świątynia przeznaczona była dla urzędników hrabiego Donnersmarcka. Mauzoleum połączone jest z kościołem krużganiem o bogato zdobionych łukach i filarach. Kaplica grobowa zbudowana na planie krzyża otoczona kutym metalowym ogrodzeniem. Pochowany był tutaj między innymi książe Guido. W 1945 roku zarówno kościół, jak i mauzoleum zostały zniszczone i splądrowane. Odbudowano je i konserwowano w 1957 roku, a w 1959 roku wydano zakaz odprawiania tam nabożeństw. Wyremontowany w latach 1980 - 1983 . Na szczycie dachu mauzoleum góruje miedziana figura Anioła Pokoju. Obecnie filia rzymsko - katolickiej parafii w Świerklańcu.

Nakło Śląskie

Miejscowość powstała ok. 1481 roku, kiedy tereny te nabył Szczepan. Dnia 6 kwietnia 1695 dobra rycerskie zwane Nakłem nabył Leon Ferdynand Henckel von Donnersmarck. Od 1780 roku Nakło należało do hrabiego Łazarza III Henckel von Donnersmarck, liczyło wtedy 96 mieszkańców. W roku 1845 właścicielem tej wsi stał się hrabia Hugo I Henckel von Donnersmarck. Wieś liczyła już wtedy 608 mieszkańców. Wybudował on w 1856 roku na miejscu zamku rycerskiego pałac w stylu neogotyckim.

Pałac był główną siedzibą bytomsko-siemianowickiej linii Donnersmarcków. Obecnie z otaczającym parkiem jest wpisany do "Rejestru zabytków województwa śląskiego".

Od 2006 r. w pałacu mieści się Galeria "Barwy Śląska", prezentująca zbiory malarstwa intuicyjnego, ze zbiorów Gerarda Stanisława Trefonia.

Nakło długo nie miało własnego kościoła i należało do parafii w Żyglinie. 18 sierpnia 1892 roku ruszyła budowa kościoła. Fundatorem świątyni był hrabia Łazarz IV Henckel von Donnersmarck, który opłacił 90% kosztów. Budowa trwała do 24 października 1894 roku. Konsekracji kościoła dokonał kardynał Jerzy Kopp.

Obok kościoła znajduje się mauzoleum, w którym są groby fundatorów kościoła. Umieszczono tu również epitafia członków rodziny hrabiowskiej, zmarłych poza granicami Polski po 1945 r.