Nazwa "Będzin" pochodzi prawdopodobnie od imienia osobowego Będa lub Będzan, choć piękna (aczkolwiek nieprawdziwa) legenda mówi, jakoby miano nadał miastu (a przy okazji również i okolicznym miejscowościom, czyli swoiście znaczącej części Zagłębia Dąbrowskiego) – sam Kazimierz III Wielki (wg innych wersji Kazimierz I Odnowiciel). Król miał wyrazić się podczas lustracji nadprzemszańskiego grodu iż: Tam rosną dąbrowy, tam sosnowy, tutaj będziem My, tam Pogoń, a tam czeladź nasza, a jeżli tu mało będzie miejsca to reszta stanie za górą.

Początki osadnictwa na terenie Będzina sięgają pradziejów. W IX w. na miejscu obecnego zamku na nadprzemszańskim wzgórzu wzniesiono gród obronny, który strzegł prastarego szlaku handlowego z Kijowa przez Kraków na Śląsk i do Norymbergi. Najstarsza wzmianka o wsi Będzin pochodzi z 1301  r. W latach czterdziestych XIV w. powstaje miasto na prawie polskim (na pewno miasto istniało w 1349 r.). Kazimierz Wielki na miejscu grodu wzniósł kamienną warownię, a osadę targową 5 sierpnia 1358  r. podniósł do rangi miasta na na prawie niemieckim (prawo magdeburskie) i otoczył ją kamiennymi murami. Pierwszym znanym wójtem był Hinko zwany Ethiopusem. Miasto swój największy rozkwit przeżywało w epoce jagiellońskiej (XVI w.), dzięki licznym przywilejom królewskim (np. prawo składu soli z 1484). W 1565 r. Zygmunt August zezwolił na organizację pięciu targów rocznie, których tradycja przetrwała do dziś. W 1589 r. na będzińskim zamku toczyły się rokowania polsko-austriackie w związku z roszczeniami Maksymiliana do korony polskiej, zakończone podpisaniem w Czeladzi  tzw. paktów będzińskich. W XVI w. istnieje już zorganizowana gmina żydowska z synagogą, łaźnią i kirkutem poza murami miejskimi (ob. Zawale). W 1655 r. miasto i zamek niszczy najazd szwedzki, Będzin przeżywa najpoważniejszy upadek gospodarczy.

Po trzecim rozbiorze Polski w 1795 r. Będzin na krótko znalazł się w granicach Prus (w składzie Nowego Śląska), a od 1807 r. należał do Księstwa Warszawskiego, a następnie Królestwa Polskiego.   Pod koniec XVIII w. dzięki odkryciu pod Dąbrową bogatych złóż węgla zaczyna się jego wydobycie. Powstające kopalnie i huty ołowiu przyczyniają się do gwałtownego rozwoju całego regionu, nazywanego Zagłębiem Dąbrowskim. Ponadto w 1858 r. przez Będzin poprowadzono odnogę Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej z Ząbkowic do Sosnowca i na Śląsk. Coraz bardziej wzrasta rola ludności żydowskiej w mieście, która stanowi większość (nawet do 80%). Podczas I wojny światowej miasto i przemysł zostały mocno zniszczone. Powiększył się jednak obszar Będzina poprzez przyłączenie okolicznych wiosek i osiedli robotniczych (Małobądz, Gzichów z Brzozowicą, Ksawera z Koszelewem).

Znaczny rozwój miasta przypada na lata 20. i 30. XX w. (wodociągi, nowy dworzec kolejowy, gimnazjum, liczne budynki użyteczności publicznej). Jednak już 4 września 1939 r. rozpoczyna się hitlerowska okupacja Będzina. W nocy z 8 na 9 września Niemcy podpalają synagogę wraz z modlącymi się w niej Żydami. Część z nich ocalił ks. Mieczysław Zawadzki. Pod koniec 1942 r. na terenie Warpia (Kamionka) Niemcy utworzyli getto żydowskie dla ludności żydowskiej (ok. 30 tys.), łącząc go z gettem na sąsiedniej Środuli w Sosnowcu. Na początku sierpnia 1943 getto zostało zlikwidowane, a ludność wywieziona do obozów zagłady.

Pożydowski Dom Modlitwy w kamienicy w tzw. Bramie Cukermana związany jest z kilkusetletnią historią osadnictwa żydowskiego na terenie Miasta Królewskiego Będzina. Będzin od wieków był najstarszym i największym ośrodkiem społeczności żydowskiej na terenie Zagłębia Dąbrowskiego. Przed II Wojną Światową gmina żydowska liczyła 27396 mieszkańców, co stanowiło ponad 50% wszystkich będzinian.

Służył jako przestrzeń sakralna zarówno dla mężczyzn, jak i dla kobiet, dla których na wyższej kondygnacji powstał tzw. babiniec (będący najprawdopodobniej balkonem z osobnym wejściem).

Malarstwo ścienne w domu modlitwy Cukermanów jest charakterystyczne dla zdobień wnętrz w synagogach. Powstało najprawdopodobniej w połowie lat 30 – tych XX wieku.

 Dom Modlitwy został ufundowany przez właściciela kamienicy Nuchima Cukermana, który należał do zasłużonych członków będzińskiej społeczności żydowskiej. Pod koniec XIX wieku wybudował kamienicę przy ówczesnej ulicy Sławkowskiej 24 (obecnie Kołłątaja).

Następnie prowadzenie przez naszych Cicero z Fundacji ruszyliśmy "w miasto" oglądać stare zabytkowe zakamarki w których zatrzymał się czas....