Gliwickie Metamorfozy

RYBNIK

Ewa Hordyniak
Zdjęcia: E. Hordyniak, K.  Koch, K. Majnusz

17.V
I.2012
www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

 

   W niedzielę, 17 czerwca, już po raz drugi odbyła się wycieczka po Rybniku, prowadzona przez przewodnika PTTK, Michała Wieczorka. Tym razem trasa spaceru wiodła „Śladami burmistrza Webera” – a dokładniej śladami budynków i budowli powstałych w mieście za czasów jego rządów. Chętnie skorzystaliśmy z takiej możliwości nic nie trzeba załatwiać, wszystko "podane pod nos".

   Trasa spaceru wiodła sprzed ratusza na Plac Wolności, ulicą 3 Maja, przez Zieleniec im. Rozalii Biegeszowej, ul. Chrobrego, Kościuszki obok dworca PKP, Zieleniec Wieniawskiego (dawny kirkut), Zieleniec  Bukówka (rybniczanom znany bardziej jako „Park Sztywnych”) do Urzędu Miasta Rybniku.

   Jako że była nas większa grupa rozdzieliliśmy się aby zobaczyć więcej w tym samym czasie.

    Zacznijmy od tego kto to był Władysław Weber.

 
 

  

Burmistrz w latach: 19211939 i 19451950

(ur. 1882 zm. 1961) Najsłynniejszy burmistrz Rybnika, w historii miasta odnotowany jako dobry jego gospodarz. Urodził się w Opalenicy w Wielkopolsce. Od 1907 mieszkał w Rybniku, gdzie rozpoczął pracę w urzędzie jako referent. Uczestniczył w powstaniach śląskich i podczas trzeciego powstania komenda mianowała go na tymczasowego burmistrza Rybnika. Później wybierany był już demokratycznie na stanowisko burmistrza przez kolejne kadencje aż do września 1939 roku.

   Za jego rządów wybudowano nowy gmach Urzędu Miasta przy ul. Chrobrego, Straż Pożarną, kilka szkół, niezliczoną ilość dróg, odnowiono płytę Rynku, sprowadzono do Rybnika dla prowadzenia szkół zakony Werbistów i Urszulanek, dbano o piękny wygląd miasta.

   Dzięki temu Rybnik został laureatem ogólnopolskiego konkursu na ukwiecone miasto i otrzymał miano "miasta kwiatów i ogrodów".

W czasie II wojny światowej Weber zmuszony był opuścić Rybnik, przebywał w Krakowie i Warszawie, uczestniczył w powstaniu warszawskim. Odznaczony został Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.  

   Po wojnie pełnił funkcję burmistrza jeszcze do 1950 roku, kiedy to przeszedł na emeryturę.

 
 

 

W czasach, gdy mieszkańcy Rybnika utrzymywali się głównie z rybactwa, w miejscu dzisiejszego Rynku znajdował się spory staw hodowlany. W późniejszych latach (gdy staw już zasypano a Rybnik zaczął przekształcać się w miasto handlowo-przemysłowe) na Rynku odbywały się regularne jarmarki, a ponadto plac ten był miejscem zebrań, przemówień i... egzekucji.

 
 

  

 
     Herb Miasta przedstawia w polu tarczy błękitnym rybę – szczupaka – srebrną (białą) w skos, skierowaną ku prawemu narożnikowi tarczy. Ponad i pod wyobrażeniem ryby (w narożniku lewym czoła oraz narożniku prawym dołu) widnieje motyw roślinny, czyli kotewka, zwana inaczej orzechem wodnym, o srebrnych (białych) łodygach i srebrnych (białych) kwiatach.  
     
     Początki Rybnika są dotąd mało znane. W okresie Średniowiecza Rybnik pełnił funkcję osady rybackiej, leżącej na ważnym szlaku handlowym, wiodącym z Krakowa przez Oświęcim do Raciborza i Wrocławia. Nazwa osady pochodziła od istniejących tu stawów rybnych.   
 

   Lokacja miasta na prawie niemieckim nastąpiła jeszcze przed 1308 rokiem. Rybnik przynależał do księstwa raciborskiego, później był stolicą wydzielonego księstwa rybnickiego. 

Od 1327 roku został lennem korony czeskiej. Rybnik rozwijał się jako lokalny ośrodek handlu i rzemiosła i nadal znany był z hodowli ryb. W XV wieku miasto niszczyli husyci – w 1433 r. na rybnickim wzgórzu stoczona została zwycięska bitwa ze zwolennikami husytyzmu. 
Od 1526 roku Rybnik z okolicą tworzył wydzielone terytorium zwane Rybnickim Państwem Stanowym i razem z całym Śląskiem był zależny od Habsburgów austriackich. 
Od 1740 roku Rybnik był w granicach Prus. W 1788 r. państwo rybnickie zostało odkupione przez króla Fryderyka Wilhelma II i przeszło na własność skarbu pruskiego. Od 1818 roku utworzono powiat rybnicki z siedzibą w Rybniku. Na obszarze należącym obecnie do miasta od końca XVIII wieku rozwijało się górnictwo węgla kamiennego i inne gałęzie przemysłu. 

Po I wojnie światowej mieszkańcy miasta i powiatu aktywnie uczestniczyli w powstaniach śląskich, a Rybnik był jednym z głównych ośrodków konspiracyjnych przygotowań do kolejnych zrywów powstańczych. Oficjalnie powrócił do Polski w lipcu 1922 roku.
W okresie międzywojennym Rybnik pozostał miastem powiatowym. Liczył już wtedy 28 500 mieszkańców i ulegał intensywnym przeobrażeniom. W ich wyniku zyskał opinię najpiękniejszego obok Poznania miasta w Polsce.

Miasto zostało wyzwolone 26 marca 1945 roku.

 Po wojnie zniszczenia szybko usunięto i zaczął się okres niebywałego rozwoju miasta, jako ośrodka dyspozycyjnego i usługowego dla silnie inwestowanego Rybnickiego Okręgu Węglowego. Poza przemysłem rozwijała się oświata, kultura, sport i rekreacja. W wyniku przeprowadzonej reformy administracyjnej w latach 70. Rybnik powiększył się terytorialnie o kilka przyłączonych podrybnickich wsi i miasteczek. 
   W latach 90. Rybnik stał się miastem o nowoczesnym obliczu z 27 dzielnicami i z perspektywami wszechstronnego rozwoju. Aktualnie pełni rolę naturalnego centrum kulturalnego, handlowego, gospodarczego i edukacyjnego dla okolicznych gmin. Uważany jest za niekwestionowanego lidera Okręgu Rybnickiego. Dzięki walorom turystycznym i historycznym, potencjałowi gospodarczemu i zasobom kadrowym miasto jest magnesem przyciągającym zarówno turystów jak i inwestorów krajowych i zagranicznych.

 

 
 

 
 

 
 

 
  Wejście do bunkrów znajdujących się pod parkiem. Przewodnik deklarował, ze jeszcze w tym roku bunkry te mają zostać udostępnione do zwiedzania.  
 

 
 

 
 

 
 

Polskie Gimnazjum Państwowe w Rybniku najstarsza na ziemi rybnicko-wodzisławskiej szkoła średnia, obejmowała zasięgiem swojego oddziaływania znaczne obszary poza miastem, także i wiejskie po Odrę, Olzę i Bierawkę. Uczniowie do szkoły przyjeżdżali pociągami, na rowerach lub przychodzili pieszo.

Obecnie Zespół szkół nr 1

 
 

 
 

 
  Zieleniec Wieniawskiego dawny kirkut  
 

 
 

 
 

 
 

   Zespół Szpitalny im. św. Juliusza

 

Idea powstania tego kompleksu szpitalnego dla kobiet została zapoczątkowana przez wielkiego filantropa – Juliusza Rogera, nadwornego lekarza księcia raciborskiego. Szpital powstał w 1869 roku i działał do roku 2000. Obecnie jest własnością Starostwa, które planuje przeznaczyć zabudowania na obiekt odpowiadający na potrzeby społeczne – najprawdopodobniej będzie to ośrodek opieki dla starszych osób.

Zespól szpitalny reprezentuje kilka różnych stylów architektonicznych – neoromański, neogotycki i eklektyczny. Szczególnie cennym zabytkiem jest Kaplica św. Juliusza, zbudowana na planie krzyża greckiego.
 

 
 

 
 

  

Atrakcją dla wycieczkowiczów była niedzielna wizyta w urzędzie miasta, w trakcie której mieli niepowtarzalną okazję zwiedzenia urzędowego archiwum, na co dzień niedostępnego dla mieszkańców. Tutaj oprowadzał naczelnik Wydziału Administracyjnego UM, Jacek Reclik. Goście odwiedzili też salę im. Władysława Webera, słynną z pięknych, przedwojennych witraży, w której dziś odbywają się sesje Rady Miasta Rybnika.

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

W czasie gdy jedna grupa Gliwiczan potulnie ganiała za przewodnikiem inni "urwali się" z wycieczki i poszli oglądać inne atrakcje Rybnika.

 
 

 
  Bazylika Mniejsza pw. św. Antoniego Padewskiego

Świątynia neogotycka, zbudowana wg projektu architekta Ludwika Schneidera w latach 1903–1906. Najwyższa świątynia na Śląsku (96-metrowe wieże). Kościół orientowany. Zachowane niemal kompletne neogotyckie wyposażenie wnętrza.
 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
 

 
     Kościół p.w. Matki Boskiej Bolesnej zw. Starym, został zbudowany według projektu Franciszka Ilgnera w latach 1798–1801. Murowany, barokowo- klasycystyczny, jednonawowy z wieżą od frontu zwieńczoną kopulastym hełmem. Częściowo zachowane oryginalne wyposażenie wnętrza. W prezbiterium późnogotyckie płaskorzeźby pochodzące z tryptyku stanowiącego niegdyś ołtarz w dawnym kościele farnym p.w. Wniebowzięcia NMP. W świątyni tej został ochrzczony ks. Franciszek Blachnicki.  
 

 

 
  A to już ołtarz kościoła Królowej Apostołów. I jego witraże:  
 

 
     
 

 
     Drewniany kościół pod wezwaniem św. Katarzyny Aleksandryjskiej i Matki Boskiej Różańcowej w Wielopolu pochodzi z ok.1543 r. Powstał w Gierałtowicach z fundacji Stanisława Dąbrówki. Odnowiony w 1676 r. Wybudowany w konstrukcji zrębowej, z wieżą słupową z 1844 r. Przy bocznych elewacjach soboty, kryte gontem. Wewnątrz na stropie nawy i prezbiterium późnogotycka polichromia patronowa i ornamentalna. Przeniesiony i Gierałtowic do Wielopola w latach 1975-1976.  
 

 
 

 
     
 

 
 

 
  Budynek Starostwa Powiatowego

Gmach został wzniesiony w 1887 roku . Obiekt stanowi piękny przykład historyzującego stylu renesansu niemieckiego. Budynek otoczony założeniem parkowym zwanym Parkiem Starościńskim.
 
 

 
 

Budynek Poczty Polskiej

 

Powstał on w 1905 roku i do dziś pełni swoją pierwotną funkcję. Został odrestaurowany przez Pocztę Polską, natomiast wnętrza zmodernizowano.

Z pocztą w Rybniku związana jest kolejna ciekawostka – to właśnie w tym mieście, w 2005 roku powstała pierwsza prywatna poczta, założona notabene przez byłego naczelnika urzędu pocztowego. Przez pierwszy rok działała nielegalnie, zanim uzyskała wpis do rejestru operatorów pocztowych.

 
 

 
     Muszę przyznać że Rybnik bardzo mi się spodobał. Zazwyczaj tylko przejeżdżałam prze niego dziwiąc się ilości rond drogowych (Rybnik nazywany jest Rondnik – mają 36 rond + 2 w budowie). Tymczasem stare centrum wokół Rynku jest pięknie odnowione, zamienione na deptaki, zadbane, czyste, ukwiecone. Mnóstwo kawiarenek, ławeczek. Przy tak pięknej pogodzie jaką mieliśmy, naprawdę aż przyjemnie się tamtędy przespacerować.