|
|
|
|
|
|
|
Pierwszy polski wielki piec do wytopu surówki żelaza stanął w Bobrzy
na przełomie XVI i XVII wieku. Od szesnastego wieku pracowało tu 7 kuźnic, a
w latach 1610-1613 powstał tu pierwszy w Polsce wielki piec (w rozbudowie
największą role odegrali Wawrzyniec i Jan Cacciowie). Godnym uwagi jest
fakt, że dzięki nowej technologii włoskich hutników uzyskiwano żelazo
nie jak dotychczas w formie gąbczastego kowalnego kęsa z dymarek, lecz
jako płynną masę. Od siedemnastego wieku czynne tu były odlewnie i
szlifiernie w których wyrabiano między innymi działa, kule
artyleryjskie, szable i kotły. |
|
|
|
|
|
|
|
|
W 1828 r. w Bobrzy
rozpoczęto realizację największego założenia
wielkopiecowego Staropolskiego Okręgu Przemysłowego jednego
z projektów planu Stanisława Staszica uprzemysłowienia
Królestwa Polskiego. Miał tu powstać olbrzymi zakład
produkujący od 5000 do 9000 ton surówki rocznie - tyle co
wszystkie istniejące wówczas huty Królestwa ! Projekt zakładu,
na polecenia Ministra Skarbu Ksawerego Druckiego-Lubeckiego, został
wykonany w latach 1826-1827. Zakładał on budowę, przy rzece Bobrzy,
części produkcyjnej zakładu. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W skład zakładu miały
wchodzić:
Pięć wielkich pieców stojących
szeregowo, każdy o niespotykanej dotąd wysokości ok. 18 m.
Hala odlewni usytuowana równolegle
do linii pieców.
Budynki przygotowanie produkcji
zakładu tj. hala przygotowująca wsady do wielkiego pieca oraz dwa
budynki składów ba węgiel drzewny.
Miały również powstać składy
na rudę żelaza i rozległe place na rudę oraz wapień topnikowy |
|
|
|
|
|
|
|
|
Całość
znajdowała się na przyległym wzgórzu, sztucznie wyrównanym
do poziomu około 12-15 m nad doliną
i
chronionym kamiennym murem oporowym o imponujących
wymiarach - długości ponad 500 m,
wysokości
ok. 15 m oraz szerokości 3,5-5 m.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Na dziedzińcu
projektowano trzy małe piece do wstępnego prażenia
rudy. Ponadto tama ziemno-kamienna miała spiętrzyć
wodę rzeki Bobrzy na wysokość ponad 12 m i stworzyć
wielkopowierzchniowy zbiornik wodny dla potrzeb
energetycznych
zakładu (wody posłużyłyby do poruszania olbrzymiego
koła napędzającego dmuchawy pieców).
W projekcie uwzględniono również osiedle
administracyjno-mieszkalne dla potrzeb zakładu (2
domy mieszkalne, 4czworaki, 4
stajnie - wszystko murowane z kamienia). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Budowa huty w Bobrzy nigdy jednak nie została ukończona.
Katastrofalna powódź w 1828 r. zniszczyła tamę.
Wybuch
i klęska powstania listopadowego w 1830 r. przeszkodziło
w ostatecznej realizacji gigantycznej inwestycji
wybudowania
największego w ówczesnych latach zakładu hutniczego.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Do tego momentu jednak powstały:
mur oporowy, 2 składy na rudę
4 węgielnice, 3 piece do prażenia rudy, osiedle fabryczne oraz układ
wodny doprowadzający wodę poruszającą urządzenia. W wybudowanych do
tego czasu halach powstały zakłady kowalsko-metalowe. Przez kilkadziesiąt
lat istniała tu gwoździarnia. Następnie budynki te przeszły w ręce
prywatne. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
 |
|
|
|
|
|
|
|
Węgielnia
Magazyny fabryczne na węgiel drzewny nazywano "węgielniami".
Budowano je często jako zwykłe drewniane szopy lub rzadziej jako murowane
budynki o stylowej architekturze. Takie właśnie budynki zaprojektowano i
zrealizowano w Bobrzy. Zachowany obiekt posiada wymiary poziome ok. 70m na
ok. 14m, siedmioosiowe arkady półkoliste w murze kamiennym ścian
bocznych, elewacja zachodnia z zachowanym trójkątnym szczytem oraz
dekoracyjnymi podziałami klasycznymi, osiową bramą i trójosiowymi
otworami. W głębokiej na ponad 3m piwnicy zachowane 12 par czworokątnych
filarów kamiennych służyło jako podpory pod słupy wewnętrznej
konstrukcji nośnej poddasza i dachu pierwotnie krytego gontem.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Teren ten jest ważny nie tylko ze względów historii techniki, ale jest
także miejscem historycznym. W czasie powstania styczniowego 10 czerwca
1863 roku na terenie zakładu i w jego okolicy toczyła się krwawa i zwycięska
bitwa 950-osobowego oddziału gen. Dionizego Czachowskiego z Moskalami
gen. Czengerego. W 1945 roku był to rejon krwawych walk pancernych w
czasie ofensywy styczniowej.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
To co przetrwało do dziś zaskakuje rozmachem przedsięwzięcia.
Najbardziej imponująco prezentuje się mur oporowy o długości około pół
kilometra, u podstawy 5 m i wysokości maksymalnej 15 metrów. Zabezpieczał
on wzniesienie przed obsuwaniem się, a z jego korony miało odbywać się
zasypywanie wsadu do wielkich pieców. Ponadto z budynków zakładu
pozostały dawne hale, domy osiedla dla pracowników zakładu i mury węgielni.
Jest też dobrze zachowany staw, w którym dawniej gromadzono wodę dla
celów przemysłowych. Od 2005 roku teren wykupiono z rąk prywatnych (z
udziałem środków unijnych) i rozpoczęto prace zmierzające do
wykorzystania go do celów turystyki, sportu i rekreacji.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
