|
Klasztor w Wąchocku został
zbudowany na początku XIII wieku i jest jednym z najpiękniejszych przykładów
architektury romańskiej w Polsce. Fundatorem opactwa był biskup
krakowski Gedeon (Gedko). Historycy podają, że miało to miejsce w
1179 roku. Prawdopodobnie budowniczym opactwa był Włoch Simon, na co może
wskazywać inskrypcja „SIMON” na zachodniej ścianie kościoła.
W każdym klasztorze cysterskim przebywało ok. 40–60 zakonników. Przez
pierwsze stulecia byli to jedynie cudzoziemcy. Jednak w połowie XVI
wieku, w sejmie podjęto uchwałę, która zezwalała polskim nowicjuszom
na wstęp do klasztorów. W 1538 roku na sejmie piotrkowskim postanowiono,
że opatami mogą zostać jedynie osoby wywodzące się ze szlachty. W ten
sposób doszło do szybkiego spolonizowania klasztorów cysterskich na
ziemiach polskich.
W 1260 klasztor został zniszczony przez najazd tatarski, jednak zakonnicy
dzięki sile woli i wytężonej pracy powoli przywracali go do dawnej świetności.
W przywileju z 1275 roku książę krakowski i sandomierski Bolesław V
Wstydliwy potwierdził dawniejsze nadania oraz poszerzył zakres swobód i
przywilejów dla klasztoru.Opactwo wąchockie otrzymało
przywilej pozwalający na poszukiwanie kruszców w księstwie krakowskim i
sandomierskim. Dzięki temu budowali oni własne huty, co dało początek
staropolskiemu zagłębiu hutniczemu. W XVII i XVIII wieku polscy cystersi
prowadzili warsztaty budowy organów, z nich pochodzą m.in. organy w Wąchocku,
Sulejowie, Jędrzejowie oraz najbardziej znane w Oliwie. Upadek zakonu cystersów nastąpił w Polsce w XIX wieku na skutek kasacji
przez władze zaborcze. W 1818 roku rozwiązano także zakon cysterski w Wąchocku. Część klasztorów
cysterskich odrodziła się dopiero po drugiej wojnie światowej. Wówczas
dokonano rewindykacji klasztorów w Jędrzejowie, Oliwie, Henrykowie, a w
1951 roku także w Wąchocku.
Kościół w Wąchocku jest trójnawową, czteroprzęsłową bazyliką z
transeptem i prezbiterium z kaplicami po bokach. Przęsła przykryte sklepieniami krzyżowo-żebrowymi.
Zachowało się wschodnie skrzydło klasztoru z zakrystią,
kapitularzem, dormitorium i fraternią. W skrzydle południowym
najbardziej okazałą, reprezentacyjną salą jest refektarz. Z kolei
kapitularz, którego sklepienie krzyżowo-żebrowe wsparte jest na
czterech kolumnach z bogato rzeźbionymi głowicami, uznawany jest za
najpiękniejsze tego typu romańskie wnętrze w Polsce. W XVII wieku
dobudowano w stylu barokowym elewację frontową opactwa z wysoką (30 m)
wieżą pośrodku, tzw. „wieżą Rakoczego", która spełnia także
rolę
dzwonnicy. W dolnej części wieży jest główne wejście do klasztoru z
renesansowym portalem i łacińskim
napisem TUTESIRECTE (bezpiecznie, jeśli uczciwie) oraz datą 1643. |
|
|
Na
szczególną uwagę zasługuje duży zbiór rękopisów m.in. takich postaci
jak: Jan III Sobieski, August Poniatowski, Adam Mickiewicz, Eliza
Orzeszkowa, Maria Konopnicka i wielu innych.
|
|