Gliwickie Metamorfozy

III Wielka Eskapada Metamorfoz

Krynica

Małgorzata Malanowicz
Zdjęcia: uczestnicy wyprawy

V.2013
www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       

   Krynica to jedno z najpopularniejszych i najbardziej prestiżowych polskich uzdrowisk, położone na pograniczu Beskidu Sądeckiego i Niskiego. Najstarsza wzmianka o osadzie Krzenycze pochodzi z 1547. W XVI w. wchodziła ona w skład tzw. państwa muszyńskiego, należącego do biskupów krakowskich. Schyłek XVIII w. przyniósł wzrost zainteresowania górami, ich geologią i szatą roślinną. O karierze Krynicy przesądził Baltazar Hacqueta, który w 1790 zbadał i spopularyzował tutejsze wody mineralne. W 1807 uruchomiono pierwsze łazienki kąpielowe, a miejscowość urzędowo uznano za zdrój. Rozbudowa Krynicy nastąpiła w latach 1858–1990. Do najokazalszych budynków należy neorenesansowy Dom Zdrojowy zbudowany w 1899 z inicjatywy Alfreda Potockiego. W latach 1912–1914 Rudolf Zuber odkrył nowe źródła silnej szczawy alkalicznej (najsilniejszej w Europie) noszącej odtąd nazwę od swego odkrywcy. Poza szczawami spotyka się w Krynicy tzw. mofety. Są to naturalne wyziewy samego CO2. W czasie suszy niektóre źródła wysychają i przemieniają się w mofety. Łemkowie kiedyś twierdzili że w tych miejscach piekło oddycha. 

   Na początku XX w. miasto uporządkowano, m.in. przesuwając koryto potoku Kryniczanka. W okresie międzywojennym Krynica przeżyła chwile burzliwego rozwoju, stając się największym z polskich uzdrowisk. W 1926 wzniesiono nowoczesne Nowe Łazienki, w 1937 uruchomiono kolej linowo-szynową na Górę Parkową, a w 1939 oddano kuracjuszom luksusowy Nowy Dom Zdrojowy. W latach 1932–1934 z inicjatywy Jana Kiepury wzniesiono pensjonat „Patria” wg projektu Bohdana Pniewskiego. Podczas okupacji uzdrowisko było dostępne wyłącznie dla Niemców. Po wojnie Krynica stała się jednym z najchętniej odwiedzanych miejsc kuracyjnych w Polsce.  

   Ciekawym obiektem jest kościół rzymskokatolicki p.w. Najświętszej Maryi Panny Wniebowziętej, zbudowany w latach 1887–1892 według projektu Jana Zawiejskiego (1854–1922), powiększony i gruntownie przebudowany w latach 1932–1935 według projektu Franciszka Mączyńskiego (1874–1947).

...

       

   W Krynicy żył i tworzył najsłynniejszy malarz prymitywny Nikifor. Był on synem Jawdoki Drowniak – ubogiej, głuchoniemej łemkowskiej żebraczki. Ojciec nieznany, niewykluczone że mógł być jednym z malarzy, którzy licznie zjeżdżali do Krynicy. W 1962 roku, kiedy Nikifor miał wyjechać na wystawę swoich prac w Bułgarii, okazało się, że artysta nie ma żadnych dokumentów, na podstawie których możliwe byłoby wydanie dowodu tożsamości. Wówczas, na wniosek Stefana Półchłopka, przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej w Krynicy, sąd w Muszynie określił jego tożsamość. W postanowieniu sądu artysta figurował już jako Nikifor Krynicki. Na podstawie tego dokumentu w dniu 18 października 1962 roku Urząd Stanu Cywilnego w Krynicy wystawił dla Nikifora Krynickiego akt urodzenia. Sam Nikifor podpisywał się na swoich pracach jako Matejko lub Netyfor. 27 marca 2003 roku Sąd Rejonowy w Muszynie, działając na wniosek Zjednoczenia Łemków, unieważnił akt urodzenia z 1962 roku i uznał, że artysta znany jako Nikifor to urodzony 21 maja 1895 roku Epifaniusz Drowniak.

   Na grobie Nikifora na krynickim cmentarzu (zmarł 10 października 1968 roku zmarł w Domu Pomocy Społecznej w Foluszu k. Jasła) znajdują się obecnie dwa napisy: Nikifor Krynicki alfabetem łacińskim i Nykyfor Epifan Drowniak cyrylicą.

       
       

       
       

 

 

Materiały źródłowe:

http://www.nid.pl/pl/Regiony/Malopolskie/Zabytki_w_regionie/

 

obraz Nikifora: http://03varvara.wordpress.com