Gliwickie Metamorfozy

III Wielka Eskapada Metamorfoz

Zamek w Wiśniczu

Małgorzata Malanowicz
Zdjęcia: uczestnicy wyprawy

V.2013
www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       

   Budowę murowanego zamku rozpoczęli Kmitowie, w posiadaniu których znajdował się Wiśnicz prawdopodobnie już w XV wieku. Ostatni z rodu, marszałek wielki koronny Piotr Kmita przebudował go rozbudowując część mieszkalną. W 1593 roku Wiśnicz zakupił Sebastian Lubomirski i w posiadaniu tej rodziny (z krótkimi przerwami) dobra znajdowały się do 1945 roku. Dzisiejszy kształt zamek zawdzięcza przebudowie przeprowadzonej w latach 16151621 przez Stanisława Lubomirskiego wg projektu Macieja Trapoli. Ten sam architekt zaprojektował również w latach 16211631 położony nieopodal ufortyfikowany kościół i klasztor karmelitów.

       

plan Wiśnicza z 1696 roku Arx Wischnizensis munitissima et Monasterium... MDCLV, Erik Dahlbergh

   Zamek należy do typu tzw palazzo in fortezza”. Wzorcowym przykładem takiej nowożytnej zamiejskiej rezydencji pałacowej połączonej z bastionowymi fortyfikacjami jest Palazzo Farnese w miejscowości Caprarola pałac w stylu późnego renesansu powstały w latach 15471559 wg projektu G.B. Vignoli dla A. Farnese. Wybudowany został na planie regularnego pięcioboku, z wewnętrznym okrągłym dziedzińcem arkadowym i cokołem o zarysie bastionowej fortyfikacji, z dekoracją malarską i stiukową Taddeo i Federico Zuccarich. Caprarola stała się inspiracją dla wielu później wzniesionych obiektów, również w Polsce

...
   Ten kształt pięcioboku fortyfikacji w Wiśniczu nadal jest wyraźnie widoczny.

  Bastion dzieło fortyfikacyjne, zbudowane na planie pięcioboku, usytuowane na załamaniach obwałowania twierdzy, wysunięta przed jej front, przeznaczone do walki bliskiej (osłona ogniem bocznym frontu bastionowego) oraz do walki dalekiej (prowadzenie ognia czołowego na przedpole). Bastiony budowane były z wału lub nasypu ziemnego, wzmocnione od strony rowu murem oporowym. Bok zwrócony na zewnątrz nosił nazwę czoła, a zwrócony ku kurtynie barku, natomiast szyja łączyła bastion z wnętrzem twierdzy. Kąt zawarty między czołami nazywano szpicem, a jego dwudzielną kapitalią. Bastiony znane były już w starożytności, lecz wykorzystywanie ich jako elementów systemu fortyfikacyjnego zapoczątkowano we Włoszech, w drugiej połowie XV wieku (Mariono di Jacopa), a następnie rozwinięto w Holandii (Adam Freytag) i we Francji (Sebastian le Prestre de Vauban). Z czasem bastiony uległy różnym modyfikacją, polegającym na: zaostrzeniu szpica w celu zmniejszenia skuteczności ognia przeciwnika, budowie nadszańców, obniżeniu stanowisk ogniowych dział flankujących kurtynę i osłonięciu tych dział orilionem, później budowano samodzielne, wyodrębnione z narysu, tzw. bastiony wydzielone. W Polsce fortyfikacje bastionowe pojawiły się w drugiej połowie XVI wieku i otaczano nimi siedziby magnatów, tworząc tzw. Zamki bastionowe, a także stanowiły obwarowania miast lub klasztorów.

   Po przebudowie zamku trzykondygnacyjna część mieszkalna otrzymała niewielki wewnętrzny dziedziniec z piętrową arkadową loggią, narożne wieże podwyższono, nową wieżę postawiono obok bramy, a przy starej wieży czworobocznej wzniesiono zwieńczoną kopułą kaplicę zamkową. Zamek mocno ucierpiał podczas szwedzkiego potopu”, ale nadał jego bryła robi ogromne wrażenie, natomiast w większości odnowione wnętrza wnętrza czekają na wypełnienie ciekawymi ekspozycjami. Prezentowane obecnie są bardzo nierówne i niekiedy niestety dość przypadkowe..zobacz

       
       

 

 

 

Materiały źródłowe :

http://www.kobidz.pl

wikipedia

A.Gruszecki; Bastionowe zamki w Małopolsce; 

B.Guerquin; Zamki w Polsce

Ilustracje:

http://www.atticus.pl/index.php?pag=poz&id=57598

A.Gruszecki; Bastionowe zamki w Małopolsce; 

B.Guerquin; Zamki w Polsce