Gliwickie Metamorfozy

Cystersi w Jemielnicy

Małgorzata Malanowicz

 

Gliwice 2014

www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

Krótka historia zakonu 

Filiacje klasztorów cysterskich

Klasztor w Jędrzejowie

Klasztor w Rudach Wielkich

Klasztor w Jemielnicy

Klasztor w Wąchocku

Klasztor w Henrykowie

Klasztor w Krzeszowie

 

 

       

   Z woli kilku miejscowych możnych przed rokiem 1289 sprowadzono do wsi Cystersów, którzy stworzyli tutaj filię klasztoru w Rudach. Kiedy w skutek swarów między potomkami fundatorów opactwu groził upadek z pomocą pospieszył książę opolski Bolko I. Za jego sprawą w roku 1307 powstały prowizoryczne, drewniane zabudowania dla zakonników. Jego syn, książę strzelecki Albert, ok. 1361 r. ufundował murowaną świątynię i klasztor, który prawdopodobnie aż do 1617 r. pozostał drewniany. Kościół pw. NMP i św. Jakuba Starszego miał formę niewielkiej gotyckiej, trójnawowej bazyliki bez transeptu. Około 1714 r. do kościoła dobudowano, w miejsce jednej z kaplic gotyckich, owalną kaplicę św. Józefa, służącą największemu na Górnym Śląsku bractwu, dedykowanemu ziemskiemu ojcu Chrystusa. Po roku 1733 świątynię rozbudowano o dodatkowe przęsła i wieżową fasadę według projektu Friedricha Gansa z Karniowa. Dekorację i wyposażenie wykonano w XVIII w.  Działali tu m.in. rzeźbiarze  M. Kössler ze Szwabii – autor ołtarza głównego, czy pochodzący z okolic Ratyzbony J. J. Lehner, który wykonał ołtarze boczne.  W świątyni znajdują się też obrazy Michaela Willmana  z II poł. XVII. Ogółem kościół posiada 16 barokowych ołtarzy i rokokowe organy.  

   Tu tworzył Johannes Nucius (1556-1620), jeden z najwybitniejszych śląskich muzyków, a zarazem opat konwentu jemielnickiego od roku 1591. Niestety głównie z powodu wielkiego pożaru w Jemielnicy w 1617 roku, z jego bogatej twórczości niewiele się do naszych czasów zachowało. Pochowany jest w jemielnickim kościele.

  

   Budynek klasztoru, podobnie jak w Rudach, wybudowano później niż kościół, bo po 1733 r. Kościół został przekształcony w kościół parafialny w 1812 r. po kasacie zakonu. W ciągu swojej historii klasztor wielokrotnie ulegał zniszczeniom m. in. w czasie pochodu husytów w 1428 r. czy w czasie wojny trzydziestoletniej. Największy pożar miał miejsce w 1733 r., spłonęło wiele zabudowań. Klasztor udało się jednak odbudować dzięki ofiarności mieszkańców  wsi.  

   Podobnie jak w Rudach tak i tutaj Cystersi prowadzili ożywioną działalność gospodarczą wpływając pozytywnie na poczynania miejscowej ludności. Zarybiali oni stawy, zajmowali się sadownictwem, hodowlą i drobną produkcją. Oprócz spraw gospodarczych sporo uwagi poświęcali także oświacie i już w 1687 r. zaczęła funkcjonowanie szkoła parafialna. Wkrótce otwarto także gimnazjum łacińskie. Bez opieki nie pozostawiono także ubogich i bezdomnych gdyż w pierwszej połowie XVII w. zaczął  działać przytułek dla bezdomnych.

Niestety jemielniccy cystersi musieli podzielić los rudzkich zakonników – W 1810 r. władze pruskie dokonały kasacji zakonu, a ich samych usunięto z klasztoru, który przeznaczono do celów świeckich.

 Nieopodal kościoła Najświętszej Maryi Panny znajduje się drugi kościół pod wezwaniem Wszystkich Świętych, który do 1812 roku był kościołem parafialnym. Na tej samej ulicy znajduje się jeszcze figura świętego Jana Nepomucena z 1765 roku i pomnik ofiar I i II wojny światowej. Jemielnica posiada jeszcze cmentarz francuski z okresu wojen napoleońskich. Jest to mogiła około 500 żołnierzy napoleońskich.

 

 

 

 

 

 

 

 

W ogrodzie obok kościoła znajduje się kapliczka, kolumna świętego Wojciecha, pamiątka legendarnego świętego w Jemielnicy.

 

 

 

                                                                                                                          fot. Ewa Hordyniak