Gliwickie Metamorfozy

LINODRUT ob. TRAWIPOL II d. FABRYKA LIN I DRUTU

(Drahtwerke und Seilfabriken A. Deichsel)

czyli popularnie mówiąc DEICHSEL

Małgorzata Malanowicz

 

Zabrze, IX.2014

www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       

   W tym roku w ramach Europejskich Dni Dziedzictwa pan Dariusz Walerjański (Muzeum Górnictwa Węglowego w Zabrzu) zaprosił nas do jednego z najważniejszych zakładów przemysłowych Zabrza. To znaczy najważniejszych kiedyś.... Niestety...

   Fabryka Lin i Drutu Adolfa Deichsela, po II wojnie światowej "Linodrut" (popularnie za moich czasów nadal nazywany "Deichsel") powstała w połowie XIX wieku i za jej przyczyną rozwinęła się ta część miasta.

   Adolf Deichsel urodził się 25 lipca 1823 r. w Białej (Zülz). Mając ponad 30 lat przeprowadził się do Zabrza. W wynajętych pomieszczeniach na terenie położonym nad kanałem sztolniowym uruchomił warsztat powroźniczy. W początkach działalności zatrudniano 4 pracowników. Celem dostosowania się do ciągle rosnących potrzeb rozwijającego się przemysłu zaczął produkować obok lin konopnych także stalowye z drutów o wytrzymałości ok. 60 kg/mm2. Pierwsza lina druciana została wykonana na potrzeby Kopalni Królowa Luiza. Zwiększył się popyt na bardzo dobrej jakości produkty firmy a tym samym zatrudnienie. 

 

   Adolf Deichsel zmarł 20.11.1893 w Zabrzu. Kierowanie firmą przejął jego syn Adolf junior, a po nim wnuk Erwin. Firma pozostawała własnością rodziny Deichsel nieprzerwanie do 1945 roku.

   W związku ze stałym wzrostem liczby zamówień nastąpiła zmiana lokalizacji firmy. Fabryka została przeniesiona na Koppstraße (ul. Armii Krajowej). W 1899 r. uruchomiona została wytwórnia drutu z hartownią i czyszczalnią, a w 1902 r. cynkowanie elektrolityczne i ogniowe.

   Przełomem w produkcji lin stalowych było wprowadzenie specjalnej metody hartowania drutów, co umożliwiło wykonywanie drutów o wytrzymałościach powyżej 120 Kg/mm2. Na przełomie XIX i XX wieku zakład posiadał wszelkie niezbędne wyposażenie do produkcji drutów i lin stalowych. Napęd zabezpieczała siłownia parowa. Głównym asortymentem produkowanych lin były liny wyciągowe do szybów górniczych, liny do kolejek linowych, liny okrętowe oraz liny do lokomobili parowych służące do orki ziemi uprawnej. 

   W następnych latach nastąpił rozwój przędzalni, fabryka produkowała drut, liny druciane, konopne i szpagat. Wybudowana została własna cegielnia. Dla kolei wiszącej w Norwegii w 1905 r. została wyprodukowana lina druciana o długości 22 km, a w roku 1910 lina o masie własnej 30 t i sile nośnej 300 t. W 1920 r. na pokrycie własnych potrzeb wykopano studnię o wydajności 500 m3 wody na dobę. W 1921 r. firma przekształciła się w spółkę akcyjną. W 1940 r. liczba zatrudnionych wynosiła około 1700 osób. Roczna produkcja lin i drutu kilkakrotnie przekroczyła poziom 10 tys. ton. Podczas II wojny światowej fabryka produkowała stalowe sieci które miały zatrzymać łodzie podwodne, liny do balonów zaporowych oraz drabinki do samolotów.

   Na początek krótka prelekcja na temat historii zakładu (zdjęcia w większości z ekranu (za zgodą pana Walerjańskiego), tak więc przepraszam, że ich jakość pozostawia wiele do życzenia.

Celem ułatwienia ekspedycji produktów wybudowano bocznicę kolejową.

   Zakład miał filie w Sosnowcu, Wałbrzychu, Vitkovicach, a nawet w Miskolcu.

Sosnowiec

Wałbrzych

Reklamy

Akcje i pieniądze zastępcze

   Zakład miał własną szkołę, gdzie uczono tego rzadkiego zawodu....

1949

1952

W 1909 r. powstał fabryczny klub piłkarski SV Deichsel.

   Adolf Deichsel nie zapominał też o pracownikach. Wybudowano wiele domów mieszkalnych z ogrodami. Założona została kasa chorych i kasa emerytalna. Wybudowana została sala na 500 osób obok ogród i kasyno, którego poświęcenie odbyło się w dniu 31 października 1908 r.  Powstały też związki: śpiewaczy, gimnastyczny i sportowy. 

zdjęcia ze strony www.zabrze.aplus.pl

i jeszcze jedno zdjęcie ze strony www.zabrze.aplus.pl

przy bramie wejściowej

i smutna metamorfoza tego miejsca
       
do przeszłości należy również własna wieża ciśnień zakładu, rozebrana kilka lat temu
       

   W roku 1945 zakład został przejęty przez władze polskie bez wyposażenia maszynowego, bowiem maszyny produkcyjne zostały wywiezione do Związku Radzieckiego w ramach reparacji wojennych. Podjęto jednak decyzje o utrzymaniu produkcji na zakupionym parku maszynowym oraz częściowo na maszynach zbudowanych we własnym zakresie. W latach późniejszych dokonano wymiany parku maszynowego na nowe maszyny ciągarskie i liniarskie. W roku 1972 na bazie zakładu w Zabrzu utworzono Śląskie Zakłady Lin i Drutu "Linodrut" Zabrze w skład których wchodziły zakłady w Zabrzu, Sosnowcu, Bytomiu i Wałbrzychu. Zmiany polityczne i gospodarcze doprowadziły w latach 90-tych do usamodzielnienia się zakładów "Linodrutu". Końcowym etapem zmian własnościowych był zakup zakładu w Zabrzu przez prywatnego inwestora. Zakład w nowym układzie właścicielskim produkuje w dalszym ciągu druty i liny stalowe pod nazwą "Trawipol II" Sp. z o.o. Zabrze.

       
       
 

Wejdźmy na teren zakładu "Trawipol"