„GLIWICKIE METAMORFOZY” |
Dzielnice Gliwic –
Bojków
|
Małgorzata Malanowicz |
|
www.gliwiczanie.pl |
|
gliwickie_metamorfozy@op.pl |
|
Schönwald
– wieś z przeszłości
|
|
|
|
|
Cystersi
są gałęzią zakonu Benedyktynów, która pragnąc przywrócenia
pierwotnej surowości życia zakonnego i powrotu do zasady ORA ET
LABORA (módl się i pracuj), opuściła w 1098 roku macierzysty
klasztor i osiadła w odludnym miejscu zwanym Cîteaux, po łacinie
Cistertium. W XII w. Cystersi byli najbardziej dynamicznym
zgromadzeniem zakonnym zachodniego chrześcijaństwa. Swą popularność
zawdzięczali ukróceniu ostentacji w liturgii i sztuce sakralnej,
nakazowi własnej pracy fizycznej, ograniczeniu związków ze światem
świeckim, upowszechnianiu nowoczesnych form gospodarki.
Zakon Cystersów łączył autonomię poszczególnych opactw z
centralizmem. Konwenty nie podlegały władzy biskupów i lokalnych
feudałów. Nowo zakładane klasztory powiązane były z
macierzystymi, tworząc zhierarchizowany łańcuch sięgający do
pierwszych opactw burgundzkich. Struktura ta, obejmująca całą łacińską
Europę, sprzyjała transferowi idei oraz technicznych i
organizacyjnych innowacji.
Na ziemie piastowskie Cystersi przybyli po roku 1140 w związku
z fundacją klasztoru w Jędrzejowie. Szczególne znaczenie zyskali na
Śląsku, gdzie stali się ulubionym zgromadzeniem lokalnych książąt.
Świadectwem ścisłych związków szarych mnichów
ze śląskimi domami książęcymi są nekropolie Piastów w
Lubiążu, Krzeszowie i Henrykowie. Górnośląskie opactwa w Rudach
Wielkich i Jemielnicy, powstałe już po połowie XIII w., powiązane
były filiacyjnie z Jędrzejowem. Najstarszy dokument dotyczący
konwentu w Rudach pochodzi z roku 1258, możliwe jednak, że fundacja
nastąpiła już w roku 1252. Wątpliwości nie budzi osoba fundatora.
Był nim książę Władysław Opolski wywodzący się z górnośląskiej
linii Piastów, któremu klasztor zawdzięczał swą pierwszą nazwę
– Wladislaw.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Na podstawie aktu założycielskiego
księcia opolskiego Władysława z dnia 21. października 1258 roku,
klasztor w Rudach otrzymał oprócz kilku wsi również duży las
Boyczow (Częściej spotyka się pisownię Boycov).
Pierwszy opat klasztoru, Piotr I (1258–1274), zwrócił się
do wojewody opolskiego Mrocko v. Pogarell z prośbą, żeby ten
wydzielił 100 dużych łanów tego lasu na prawie niemieckim.
Dokument lokacyjny z 1283 roku wymienia nazwę Scuenewalde.
Ta nazwa oraz nazwa Schönwald
były używane równolegle w aktach i księgach kościelnych do początku
XIX wieku. Nazwa Boycou / Boycov pojawia się w po raz pierwszy w
dokumencie z roku 1263. Jest więc starsza jak nazwa Scuenewalde, którą
wzmiankowano pierwszy raz w roku 1283, jednak nie oznaczała
miejscowości. Prawdopodobne jest jednak, że wcześniej istniał tu
przysiółek o tej nazwie o trzynastowiecznym rodowodzie, którego
założycielem był książę lub rycerz. (Analogiczna sytuacja występowała
w przypadku Stodół i Zwonowic). W takiej sytuacji nazwa mogła być
nazwą patronimiczną.
|
|
|
|
|
|
|
Już w akcie nadania z 1269 roku, w Scuenewalde
ustanowiono kościół, a jako parafia miejscowość odnotowana jest
w wykazie świętopietrza z 1447 roku. Nie znamy wyglądu
najstarszego kościoła, nie wiemy czy była to świątynia
drewniana czy murowana. Protokół z 1679 roku mówi, że kościół
został zbudowany w 1518 roku i poświęcony chwale Narodzin Najświętszej
Marii Panny (i tak pozostało przez wieki do dzisiaj). Ten stary kościół
miał „…40 łokci długości, 17 łokci szerokości, 7
okien, dwoje drzwi i kamienną posadzkę.” Sklepienie wspierało
się na sześciu kolumnach. Wnętrze było ozdobione malowidłami,
ambona i 3 ołtarze były rzeźbione i złocone. Na ołtarzu głównym
znajdowały się naturalnej wielkości figury Matki Boskiej, św.
Barbary i św. Katarzyny, ołtarz północny zdobiła scena Ukrzyżowania,
a południowy obraz św. Magdaleny. Dach nawy kryty był gontem, a
prezbiterium dachówkami. W niewielkim oddaleniu od kościoła stała
drewniana dzwonnica z 1679 roku z dwoma dzwonami. Trzeci dzwon,
najstarszy – z 1587 roku znajdował się w sygnaturce i był
poświęcony św. Florianowi.
Podczas wojny 30-letniej większa część została
zniszczona, ucierpiał również kościół. Odbudowano go w 1732
roku, za czasów opata Józefa von Strachwitz. W 1755 roku, pochodzący
z Szywałdu opat Augustyn Renner polecił zburzyć drewnianą
dzwonnicę i wybudować do dziś stojącą przy kościele wieżę.
Jej wygląd nawiązywał do wieży kościoła w Rudach i przypominał
o przynależności kościoła do opactwa. Na wieży umieszczono
zegar słoneczny. |
|
|
|
|
|
|
|
kościół
w Rudach....
|
|
...i kościół
w Stanicy również należący do klasztoru w Rudach |
|
|
|
|
|
Z 1740 roku pochodzi stojąca obok kościoła dawna siedziba opatów,
służąca obecnie jako plebania.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Po kasacie klasztorów w 1810 roku, Szywałd stał się
samodzielną parafią. Stale rosła liczba mieszkańców i istniejący
kościół prędko przestał wystarczać. Pod koniec lat 90-tych XIX
wieku zdecydowano o wybudowaniu nowego w stylu neogotyckim. Ze
starego kościoła pozostała jedynie wieża, ale otrzymała nową,
neogotycką szatę. Mur otaczający przyległy do kościoła
cmentarz, został zastąpiony nowym, kutym ogrodzeniem. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Paul Flascha urodził się 29 czerwca 1862 w Bytomiu. Studiował
we Wrocławiu i Bawarii. Święcenia kapłańskie otrzymał w 1866
roku, przez rok był wikarym w katedrze wrocławskiej. W latach 1867–1900
roku był wikarym i prezesem Towarzystwa Czeladników w Raciborzu,
tam też utworzył w 1891 roku Dom Katolickich Towarzystw. W latach
1900–1905 był proboszczem i inspektor szkolnym w Bukowcu.
Propagował rozwój muzyki kościelnej – był prezesem wrocławskiego
Towarzystwa Św. Cecylii, był też redaktorem pisma poświęconego
muzyce kościelnej. W roku 1905 przybył do Bojkowa, a po 4 latach
został dziekanem archiprezbiteriatu gliwickiego. W Bojkowie
wspierał wszelkie poczynania służące rozwojowi wsi. Należał do
kierownictwa Kasy Pożyczkowej, Związku Chłopskiego oraz
Katolickiego Towarzystwa Robotników. W 1908 roku sprowadził
siostry zakonne, które zajęły się prowadzeniem przedszkola i
ambulatorium pierwszej pomocy, a od 1911 roku, po ukończeniu budowy
domu, również prowadzeniem Szkoły Gospodarstwa Domowego dla
dziewcząt. W 1924 roku otrzymał tytuł radcy duchownego, był też
odznaczony Krzyżem Czerwonego Orła IV kl., Wojennym Krzyżem Zasługi
oraz Krzyżem Śląskiego Orła I i II kl. Zamrł po długiej
chorobie w 1933 roku. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ciekawostką jest istnienie we wsi aż
trzech kapliczek poświęconych św. Janowi Nepomucenowi. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|