Gliwickie MetamorfozY

Dzielnice Gliwic Ligota Zabrska

Małgorzata Malanowicz

www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       
   Leżąca na obrzeżu miasta, wyjątkowo skromna przez wieki Ligota związana była z Sośnicą, a więc także z Gliwicami i jest niemal równie stara jak samo miasto. Nazwa ta oznaczała w języku polskim "lgota" – okresowo zwolnione od podatków osiedle, przy zakładaniu wsi wzięto pod uwagę to że gleby były tu wyjątkowo słabe. Ligota (dziś z określeniem Zabrska) w źródłach występuje po raz pierwszy w 1297 roku.
       
   Na terenie Ligoty podczas badań archeologicznych znaleziono wiele ciekawych materiałów. Pierwsze ślady pobytu grup ludzi pochodzą z schyłku starszej epoki kamienia (paleolit). Znaleziono tu wyroby kamienne: narzędzia, broń. Są również stanowiska z mezolitu. Z epoki neolitu (4200-1700 p.n.e.) na terenie Ligoty znaleziono grociki sercowane zaliczane do kultury ceramiki sznurowej. W epoce brązu (1200 p.n.e.) z okresu halsztackiego (650-400 p.n.e.) natrafiono na ślady osad otwartych ludności łużyckiej.
   W dokumencie lokacji - Ligota otrzymała wolniznę na 14 i 17 lat - mieszkańcy mieli płacić z każdego łanu 4 szkocje dziesięciny. W latach ok. 1465 Jan IV syn księcia Kazimierza Oświęcimskiego był właścicielem posiadłości: Wójtowa Wieś, Trynek, Ostropa, Ligota. Gospodarstwa chłopskie w tych wsiach na ogół były niezbyt duże, przeważnie ok. 1 łana.

   Od powstania gliwickiej huty – 1794 zatrudniali się tam także chłopi z Ligoty. Następnie pracowali przy budowie kanału Kłodnickiego oraz przy budowie kolei. Na polach górniczych nadanych jeszcze 20 marca 1860 roku, przedsiębiorstwo "Oehringen Bergbau" w 1913 roku rozpoczęto budowę nowej kopalni. Eksploatację rozpoczęto w 1916 roku, a kopalnię nazwano "Sośnica", znalało tam zatrudnienie bardzo wielu mieszkańców Ligoty. Jedynym wielkim zakładem przemysłowym w samej Ligocie była cegielnia, w swoim czasie uznana była nawet za jedną z nowocześniejszych na Górnym Śląsku. W 1934 roku produkowała blisko 7 mln cegieł rocznie i zatrudniała 60 pracowników. Niestety obecnie podzieliła los wielu innych zakladów.

2002

 

   Początkowo ludność wsi należała do parafii Wszystkich Świętych w Gliwicach. W 1885 roku dokonano spisu i ustalono liczebność katolików. Gliwice - 18.367, Ligota Zabrska liczyła 790 "dusz". Utworzone w 1908 roku Katolickie Towarzystwo Robotnicze rozpoczęło starania o budowę kościoła  w Ligocie. Działania związane z budową kościoła przerwała wojna światowa, następnie cały fundusz przepadł w czasie inflacji. Staraniem ks. J. Jagły utworzono z parafii Piotra i Pawła - lokalię św. Józefa w Ligocie Zabrskiej. W 1924 r. ks. Jagło dowiedział się, że pewna rodzina sprzedaje w Ligocie swój majątek, tj. domy zabudowania i rzeźnię. Z nabytych obiektów utworzono po odpowiedniej przebudowie kościół i probostwo. Wiele potrzebnych materiałów dostarczyła kopalnia w Sośnicy oraz miejscowa cegielnia. 21 września 1925 r. kościół był już gotowy a 11 listopada został poświęcony ku czci św. Józefa. Kościół nie wykazuje cech stylowych, gdyż został pomyślany jako tymczasowy. Była nawet zakupiona parcela pod budowę nowego kościoła (obecnie za ogródkami działkowymi) - jednak do budowy nie doszło.

   Jedną z najstarszych instytucji Ligoty jest szkoła. Pierwsze wiadomości o niej pochodzą z 1801 roku. W 1928 roku rozpoczęto budowę nowej szkoły podstawowej, którą oddano do użytku w 1930 roku, zaś stary budynek przekształcono na cele gospodarcze.

   Należy także wspomnieć, że niemal od początku XIX wieku spora część obecnie zabudowanego obszaru Ligoty była placem ćwiczebnym gliwickiego garnizonu, aż dopiero pod koniec wieku hr. Welczek przekazał dla wojska nowy i większy poligon pod łabędzkim lasem. 

   W 1907 roku powstała Ochotnicza Straż Pożarna  Oddział III w Ligocie. Zgłosiło się wówczas 40 młodych ludzi.
   Dnia 7 maja 1917 roku odbyło się w Ligocie uroczyste wprowadzenie sióstr klasztoru Boromeuszek, które zdecydowały się tu osiedlić wedle podpisanej 21 listopada 1916 roku umowy.

Pomnik ofiar I wojny światowej

stare zabudowania

"polna kaplica" św. Urbana
Domy przy "drodze na Przyszowice" - obecnej ul. Pszczyńskiej
       
Jak „niesie wieść gminna” – przez jakiś czas w domu tym mieszkał słynny rozbójnik Pistulka. J  

       

 

 

Materiały źródłowe:

www.kuria.gliwice.pl

www.sw-jozef.gliwice.opoka.org.pl

 

Zdjęcia archiwalne: 

Oberschlesien im Bild