„Gliwickie MetamorfozY” |
Dzielnice Gliwic
–
Ostropa |
Małgorzata
Malanowicz
Panoramy
z wieży ciśnień: Adam Łysiak
|
|
www.gliwiczanie.pl |
|
gliwickie_metamorfozy@op.pl |
|
|
|
|
|
|
Christian Friedrich vo Wrede, Krieges-Carte
von Schlesien, 1747–1753
|
|
|
|
|
|
|
Wieś lokowana 24 marca 1286 roku przez księcia
kozielsko-bytomskiego Kazimierza II. Trudno jednoznacznie stwierdzić
jakie jest pochodzenie nazwy –
być może od podmokłych gruntów nazwano ją Roztop, inna wersja
nazwy mówi że pochodzi ona od słowa os (od osi) -trop czyli rynna
z wodą (koleina).
Następnie osadnicy
niemieccy określili osadę od licznych tu krzewów Stroppendorf.
W czasie wojny 30-letniej 1618–1648, a
szczególnie w czasie oblegania miasta przez wojska Mansfelda, wieś
niemal wymarła. W 1633 roku dotarła tu epidemia dżumy czyli tzw.
"czarna śmierć", która ominęła zaledwie kilka
gospodarstw. W 1645 roku wieś liczyła 16 chłopów. Dopiero po
wojnie znów osiedlali się tu ludzie, którzy ponownie zaczęli
uprawiać ziemię. Wraz z rozwojem przemysłowym Gliwic, zapoczątkowanym
pod koniec XVIII wieku budową Kanału Kłodnickiego i huty, zmieniło
się także życie w Ostropie, gdyż sporo mieszkańców wsi znalazło
pracę w Gliwicach.
Tragiczny był tu rok 1867, gdy szalała tu zaraza cholery,
która zabrała 50 osób. Ponownie wielki głód z powodu
nieurodzaju nawiedził tę wieś w 1879 roku.
Charakterystyczne dla krajobrazu wsi były domy pomalowane farbami
jasno-niebieskimi. Często też spotykano na domach, a szczególnie
stodołach ozdobne pasy albo inicjały właścicieli w kolorze białym,
czerwonym i żółtym.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Najbardziej
znanym obiektem Ostropy jest drewniany kościół. Kościół, wzmiankowany w
dokumentach z 1340 r. został spalony w czasie wojen husyckich. Obecny kościół
p.w. św. Jerzego pochodzi z 1640 r. W
XVII wieku został częściowo zburzony przez Szwedów a odbudowany go w
latach 1667–1668. Podczas obecnych prac remontowych natrafiono
pod podłogą nawy na zarys murów - prawdopodobnie są to
fundamenty poprzedniego kościoła, nieco węższego niż obecny.
Stwierdzono również, że konstrukcja wieży została wykonana
mniej więcej sto lat wcześniej niż nawa. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Na zdjęciu z 1934 roku i
rysunkach z 1943 możemy zaobserwować inny kształt dachu nawy, inną
sygnaturkę i nieistniejące dziś dobudówki od strony północnej.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kościół
jest orientowany. Posiada drewnianą nawę główną konstrukcji zrębowej
na ceglanej podmurówce oraz wieżę i kruchtę konstrukcji słupowej.
Wieża od frontu o ścianach pochyłych ku górze z
izbicą.
Dach dwukalenicowy, kryty gontem z ośmioboczną wieżyczką
sygnaturki zwieńczoną hełmem cebulastym z latarnią ( XIX w.) –
całość
kryta gontem.
Murowane, późnogotyckie prezbiterium i zakrystię dobudowano w 1693 r.
(Wg niektórych źródeł prezbiterium pochodzi z 1447 roku).
Prezbiterium zamknięte trójbocznie –
zakrystia przylega z boku. |
|
|
|
|
|
|
W nawie
strop jest płaski, w prezbiterium sklepienie krzyżowe. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Chór wsparty jest
na żeliwnych słupach.
|
|
|
|
|
|
|
|
Zachował się portal w kształcie tzw. oślego
grzbietu z datą „1667”. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Podczas
remontu w roku 1974 – odsłonięto starą barokową
polichromię. Na ścianach sceny Męki Pańskiej, malowidła pochodzące z
lat 1667–1668, przemalowane w 1884 r. przez J. Potzmielera.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Podczas prac konserwacyjnych pod
malowidłami ze scenami Męki Pańskiej, odkryto starsze
przedstawiające motyw Lewiatana. |
|
|
|
|
|
|
|
Również
barokowe było wyposażenie wnętrza, którego część została
przeniesiona do nowego kościoła.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ponieważ stary drewniany kościół mieścił około 500 osób, a
liczba parafian wzrosła do 3500, palącą stała się potrzeba
budowy nowego kościoła. W rozpoczęciu prac stanęła na
przeszkodzie I wojna światowa, a następnie uzbierany fundusz
przepadł w czasie inflacji. Ostatecznie w 1925 roku rozpoczęto
budowę nowego neobarokowego kościoła wg projektu architektów z
Wrocławia Gebla i Pluschke. Wykonawcą była firma Rygol z Gliwic.
Uroczystego poświęcenia dokonał 25 września 1927 roku kardynał
Bertram. Nowe organy do kościoła wykonała firma Rieger z Karniowa,
ołtarz główny jest dziełem monachijskiego rzeźbiarza Schreinera,
natomiast witraże wykonał warsztat z Regensburga. W 1928 r.
wzniesiono nowy ołtarz, wstawiono ławki, z Wrocławia sprowadzono
dzwony. W chwili obecnej wnętrze jest remontowane. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Makieta
kościoła w Google Eatrh - wykonał wojo1984 |
|
|
|
|
|
|
Wewnątrz kościoła znajdują
się dwa wyobrażenia św. Jana Nepomucena. Freski na sklepieniu
powstały prawdopodobnie w 1927 roku. Nieznane jest pochodzenie
drewnianej figury, wg inwentaryzacji z 1943 roku, drewniana figura
świętego ze starego kościoła, której losy nie są znane,
istotnie różniła się rozmiarami od tej, którą możemy oglądać.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W Ostropie znajduje się również
kilka ciekawych kapliczek i wolnostojących krzyży.
|
|
|
|
|
|
|
Murowana kapliczka p.w. św. Jana Nepomucena z 1933 roku,
wybudowana, gdy z powodu poszerzania drogi musiano usunąć wcześniejszą
drewnianą kapliczkę z przełomu
XVIII i XIX wieku. Wewnątrz drewniana polichromowana figura Jana
Nepomucena. W roku 2002 przeprowadzono remont obiektu.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dwie następne to tzw wieże
lub kolumny choleryczne (Cholerasäule) - Kapliczka św. Floriana
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kapliczka św. Urbana |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Krzyż przy kościele |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W
wiejskich okręgach Górnego Śląska aż do ostatniej wojny zachowała się
tradycja Wielkanocnych procesji na koniach. Tak było w
Ostropie, Gliwicach–Wójtowej Wsi, Piotrowicach Wielkich, Bieńkowicach k.
Raciborza i w okolicy Głubczyc. Do dziś obyczaj ten pielęgnowany jest w
Ostropie. Prastary
zwyczaj procesji konnych miał dwojakie cele: z jednej strony sprawdzenie
stanu zasiewów, z drugiej uproszenie błogosławieństwa i wzrostu upraw
na polach. Tu w Ostropie procesje odbywają się co najmniej od połowy
wieku XVII. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W Poniedziałek Wielkanocny zaraz po południu przed kościołem formuje
się procesja.
Na przedzie trzej młodzieńcy (jak nakazuje tradycja –
wyłącznie
kawalerowie) z krzyżem procesyjnym. Za nimi pozostali jeźdźcy wiozący
symbole Zmartwychwstania Pańskiego
–
Paschał, Krzyż przepasany czerwoną stułą i figurę Zmartwychwstałego
Chrystusa. Procesja wyjeżdża poza zabudowania i przemierza pola wzdłuż
granic parafii, a uczestnicy zanoszą modły o dobry urodzaj. Wędrówka
po polach trwa około czterech godzin z krótką przerwą na poczęstunek.
Kończy się przy kościele, odbywa się jeszcze krótkie nabożeństwo i
kapłan udziela błogosławieństwa sakramentalnego.
Po wyjściu z kościoła uczestnicy procesji
zdejmują z siebie wieńce i starają się tak nimi rzucić, aby zawisły
na krzyżu misyjnym – ten kto pierwszy zawiesi swój wieniec na krzyżu
jeszcze w tym samym roku stanie na ślubnym kobiercu. Kiedyś
w procesji brali udział wyłącznie mężczyźni przybrani w mirtowe wieńce
ozdobione kwiatami (kawalerów rozpoznawało się po
podwójnych wieńcach). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W Ostropie też znajduje się ceglana 6-cio boczna wieża ciśnień
zaopatrująca kiedyś w wodę zabudowania tego osiedla oraz zapewne
urządzenia kopalniane znajdującego się tam szybu. Ciekawostką jest
zbiornik wykonany całkowicie z betonu. Wieża podzielona jest na
kondygnacje do złudzenia przypominające klatkę schodową budynku
mieszkalnego. Wnętrze niezwykle surowe w wykonaniu, jedynie forma
zewnętrzna wieży i klinkierowa elewacja stanowią o jej unikalnym
charakterze.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Widoki z wieży |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Pierwsze
informacje o szkole w Ostropie pochodzą z przełomu XVII i XVIII
wieku. Był to drewniany budynek, który znajdował się na pobliskich
błoniach. W 1876 roku zbudowano dwuklasową szkołę –
po 80 uczniów w każdej klasie, a w następnym roku dobudowano do
szkoły pomieszczenia gospodarcze. Ponieważ ilość dzieci szybko rosła
już w 1883 roku oddano do użytku nowy budynek, w którym uczyły się
młodsze dzieci, zaś starsze klasy pozostały w starym budynku. Na
przełomie wieków znów problemem stało się przepełnienie i w 1905
roku wybudowano czteroklasową szkołę z dwoma mieszkaniami dla
nauczycieli. W latach trzydziestych szkołę rozbudowano, dzięki
czemu uzyskano cztery dodatkowe klasy.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Podczas I wojny światowej zginęło
126 mężczyzn z Ostropy - poświęcono im pomnik i tablice pamiątkowe. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Zbiory
Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Niemców Województwa Śląskiego
w Ostropie
(Deutscher
Freundschafts Kreis – DFK) - działającego od
stycznia 1990 roku.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Od 1992 roku, dzięki staraniom
przewodniczącego DFK Jerzego Gillnera w Ostropie działa "Stroppendorfer
Heimatchor". |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Inne archiwalia |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
spichlerz |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Materiały
źródłowe:
Osiem
wieków Ostropy, praca zbiorowa, red. ks. Piotr Górecki, Gliwice
2007
Krzysztof
Groetschel, Kronika parafii Ostropa, Gliwice 1997
Jacek
Schmidt, Kościoły Ziemi Gliwickiej, Gliwice 2000
Die
Bau-
und die Kunstdenkmäler des Kreises Tost-Gleiwitz, Breslau 1943
– praca
zbiorowa
Zabytki
Sztuki w Polsce, Śląsk, KOBiDZ, Petit s.c. Lublin, Warszawa 2006.
www.kuria.gliwice.pl
www.kosciolydrewniane.pl
www.ostropa.pl
Zdjęcia
archiwalne:
Christian
Friedrich vo Wrede, Krieges-Carte von Schlesien, 1747–1753
Die
Bau-
und die Kunstdenkmäler des Kreises Tost-Gleiwitz,
Breslau 1943 –
praca
zbiorowa
Oberschlesien
im Bild
zbiory
Towarzystwa Społeczno-Kulturowego Niemców Województwa Śląskiego
w Ostropie (Deutscher
Freundschafts Kreis – DFK)
|
|