Gliwickie MetamorfozY

Dzielnice Gliwic Trynek

Małgorzata Malanowicz

www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       

   Trynek to dzielnica Gliwic, jako wieś wzmiankowana w 1482 roku. Wieś należała do mieszczan gliwickich, a nieliczne zabudowania usytuowane były przy przy obecnej ul. Pszczyńskiej. W 1887 r. Trynek przyłączono do Gliwic. Tu zlokalizowane jest lotnisko otwarte w 1925 roku. Tu również znajdowała się kopalnia „Gliwice”, której pięknie odrestaurowane obiekty służą dziś nauce pod nazwą „Nowe Gliwice”. Szczęścia natomiast nie miał położony obok cmentarz z 1881 roku, kiedyś opisywany jako bardziej zadbany od Cmentarza Lipowego, obecnie w stanie skrajnej dewastacji. Tak samo zdewastowana jest stacja kolei wąskotorowej.

   W latach 19381939 powstała kolonia górnicza wzdłuż ul. Dzierżona i Jasnej. Po wojnie powstały osiedla mieszkaniowe Trynek A i Trynek B oraz osiedle Zubrzyckiego. 

   Na Trynku znajdowały się tzw chmielaki, czynna była również duża cegielnia.

   
   W 1901 r. uruchomiono linię kolei wąskotorowej GliwiceTrynekRacibórzPłonia. Koleją tą dojeżdżała z okolicznych miejscowości duża część pracowników kopalni. Stopniowo ograniczano ruch na tej linii, aby w 1991 r. ją zlikwidować.
       

    W 1912 roku uruchomiono kopalnię węgla kamiennego Gliwice, a w 1916 koksownię Gliwice. Przez prawie sto lat te dwa zakłady dawały zatrudnienie mieszkańcom Trynku i okolic.

 

   Historia wydobycia węgla w Gliwicach jest nieco krótsza od zabrzańskiej. Dopiero na przełomie 1908 i 1909 rozpoczęto w tej okolicy badania geologiczne. Odkryto złoża węgla i  rozpoczęto budowę późniejszej kopalni „Gliwice”. Zespół zabudowań zaprojektowali  bracia G. i E. Zillmannowie z Charlottenburga w 1912 roku. Najcenniejsze to: cechownia z łaźnią i maszynownia. Wzniesiony kompleks obiektów górniczych tworzył niepowtarzalny krajobraz przemysłowy.

   Dawna cechownia, stanowiąca północny element głównej linii zabudowy, wyróżniała się m.in. okrągłymi i eliptycznymi oknami oraz 45-metrową wieżą ciśnień, usytuowaną w osi symetrii budynku. Najciekawszym pomieszczeniem wnętrz była natomiast sala odpraw, w której konstrukcję dachu osłania od spodu sklepienie zwierciadlane z lunetami. Z kolei ściany w byłej maszynowni pokryto ceramicznymi okładzinami z glazurowanych cegieł. W obu budynkach pionowe podziały ceglanych elewacji zostały mocno podkreślone przez pilastry i stolarkę okienną.

   Pod koniec lat 90-tych rozpoczęła się likwidacja kopalni. Jeszcze w 1994 roku obszar nadania górniczego wynosił 101,7 km2, był to największy obszar w całej Polsce. Ostatecznie kopalnia „Gliwice” zakończyła swoją działalność w 1999 roku. Do dziś nie zachowały się niestety wieże szybowe, ani maszyny wyciągowe. Również w budynku maszynowni nie zachowały się żadne urządzenia. 

Ten stan już po zamknięciu kopalni, a przed rozpoczęciem prac rewitalizacyjnych uwieczniliśmy na zdjęciach z naszej eksploracji.

   W 2000 roku zapadła decyzja mówiąca, że dotychczasowe obiekty KWK „Gliwice” zmienią swoje przeznaczenie i posłużą celom edukacyjnym. Teren po byłej kopalni wraz z infrastrukturą w 2003 roku został własnością gminy i stał się częścią projektu „Nowe Gliwice”. W opracowanym projekcie zaproponowano utrzymanie jednorodności zespołu i zachowanie industrialnego klimatu miejsca. Zapadła decyzja wykorzystania w adaptowanych obiektach materiałów wykończeniowych wzorowanych na historycznym wyglądzie kopalni z początku XX wieku.

   W 1925 r. otwarto lotnisko pasażerskie, wzdłuż ulicy Lotników wybudowano koszary, a w sąsiedztwie hangarów warsztaty lotnicze (po wojnie Montochem i inne mniejsze zakłady).  

p. Lotnisko 

    Mieszkańcy Trynku uczęszczali do kościoła Wszystkich Świętych w Gliwicach, a od 1900 r. do kościoła parafialnego św. Piotra i Pawła. W roku 1936 powołano parafię św. Michała, a nabożeństwa odbywały się w tymczasowej kaplicy przy ul. Lotników (obok rampy kolejowej Montochemu). Po wybuchu wojny otoczenie lotniska zostało zamknięte dla cywilów i nabożeństwa przeniesiono na ul. Pszczyńską 78 do kaplicy św. Małgorzaty. W styczniu 1945 r. kaplica została zniszczona wskutek działań frontowych. Dla potrzeb wiernych otwarto dotychczasową kaplicę alumnów Niższego Seminarium Albertinum. Po przeszło 30 latach starań o budowę nowego kościoła, czas sposobny nastał wtedy, gdy zakład Montochem odsprzedał konstrukcję stalową na rzecz parafii p.w. św. Michała w Gliwicach. Rozpoczęto budowę świątyni. 27 sierpnia 1988 roku ks. bp Alfons Nossol erygował nową parafię Matki Boskiej Częstochowskiej w Gliwicach. Terytorium zostało wydzielone z parafii św. Michała oraz z parafii katedralnej Św. Ap. Piotra i Pawła.

       
       

 

 

Materiały źródłowe:

www.trynek.gliwice.opoka.org.pl

 

Zdjęcia archiwalne: 

stare pocztówki