|
|
|
|
|
Początki Wójtowej Wsi (nazwa niemiecka Richtersdorf) sięgają
końca XIII wieku. Znane są dwie wersje pochodzenia nazwy. Pierwsza z
nich mówi, że w roku 1296 wieś należała do wójta Berttolda
Klejczera i nazwa pochodzi od sprawowanej przez niego funkcji wójta,
natomiast druga mówi o istnieniu we wsi dworu należącego do wójta
Richtera, który część swego majątku rozparcelował wśród ośmiu
uboższych gospodarzy, a oni dali początek nowej wsi.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Główną osią wsi w czasach średniowiecza była rzeczka
Ostropka, a wieś była typową ulicówką, gdzie wzdłuż drogi po
obu stronach znajdowały się gospodarstwa. Wójtowa Wieś oraz inne
wsie wokół miasta, stanowiła tzw. „kamerę Gliwic”
czyli miejskiego zaplecza. Chłopi z Wójtowej Wsi mieli następujące
zobowiązania: byli zmuszeni do płacenia tzw. „czynszu”
– w naturze oddawali część zboża, kur, jaj, raz w tygodniu
musieli dostarczać dla robót miejskich swoje furmanki, a trzy razy
w tygodniu pracowali na rzecz miasta przy fosach, na
folwarkach, przy kościołach, naprawach grobli, dróg, mostów,
dostarczali drewno do ogrzewania np. ratusza.
W tym czasie panował zakaz rozwijania jakiegokolwiek rzemiosła
oraz handlu we wsi, w ten sposób uzależniono wieś od miasta,
zmuszając chłopów do zakupu towarów
w składach miejskich. Taka sytuacja spowodowała w latach
1754 i 1766 bunty chłopów z Wójtowej Wsi oraz Trynku i Ostropy.
Bunty te jednak stłumiono i dopiero w roku 1787 nieco złagodzono
nałożone na chłopów ciężary.
|
|
|
|
|
|
|
W roku 1803 w Wójtowej Wsi powstała pierwsza szkoła
ludowa. Znajdowała się ona w murowanej, krytej strzechą chłopskiej
chacie z końca XVIII wieku, która nie zachowała się do naszych
czasów. Zachował się natomiast na miejscowym cmentarzu grób
Antona Jondy, na którym widnieje napis „przełożony szkoły”.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Długotrwała zależność Wójtowej Wsi od miasta spowodowała,
że aż do II połowy XIX wieku nie rozwinął się tutaj żaden ośrodek
rzemieślniczy, pomimo że były ku temu warunki. Znajdowały się
tu np. duże pokłady gliny, które mogły być zaczątkiem rzemiosła
garncarskiego.
|
|
|
|
|
|
|
Według danych z 1862 roku w Wójtowej Wsi zamieszkiwało
1279 osób. Głównym ich zajęciem było rolnictwo i związane z
tym furmaństwo. Dane z tego okresu mówią o istnieniu w Wójtowej
Wsi dwóch cegielni produkujących na potrzeby miasta –
zatrudniały one około 30 osób. Do dzisiaj te dawne cegielnie
funkcjonują w świadomości mieszkańców – przykładem może
być nazwa przystanku autobusowego „Cegielnia”.
|
|
|
|
|
|
|
W roku 1894 w Wójtowej Wsi założono cmentarz o powierzchni
ok.
0,4 ha
– w 1926 roku
został on poszerzony. Najstarszy pochówek (wg księgi zmarłych
znajdującej się w parafii) pochodzi z roku 1897.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Do ciekawszych
grobów możemy zaliczyć:
-
… Mendel – 1897
-
Anton Jonda – 1899, przełożony szkoły
-
Georg Kurias – 1903
-
Jakób Jachnik – 10.05.1921 – powstaniec
-
zbiorowa mogiła ludności cywilnej ze stycznia 1945 roku (25 osób)
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Na przełomie XIX i XX wieku, w Wójtowej Wsi zaczęła
przeważać ludność związana z
przemysłem, który od XX wieku zaczął się bardzo dynamicznie
rozwijać w pobliskich Gliwicach. Mężczyźni związani byli głównie
z przemysłem górniczym i
metalurgicznym, kobiety natomiast chodziły do miasta na tzw.
„służbę”. Często łączono też pracę na roli z
pracą w mieście. We wsi natomiast bogatsi gospodarze brali do
siebie na służbę biedniejszych chłopów lub chłopki w
charakterze „pachołków” czy „dziewek”. Była
to forma utrzymania się dla uboższej części mieszkańców
Wójtowej Wsi.
|
|
|
|
|
|
|
|
Pomimo stopniowego otwierania się na miasto oraz złagodzenia
pewnych przepisów ze strony miasta, Wójtowa Wieś do II wojny światowej
zachowała rolniczy charakter. Zachowała się też silna tradycja
kultury ludowej określana przez mieszkańców jako „swojska,
własna i dobra”. Tradycje te spajały i integrowały miejscową
społeczność. Były to m.in. konne procesje w drugi dzień
Wielkanocy (Osternreiten). Procesje te nazywano „Chodzeniem za
Panem Bogiem”. Był to stary zwyczaj mający zapewnić sobie
dobre urodzaje. Mężczyźni na koniach objeżdżali pola, na
granicach pól na mężczyzn czekały kobiety, które przystrajały
ich wieńcami z kwiatów w
formie szarf. Podobne procesje szły z Żernicy i Ostropy.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Po spotkaniu na granicach pól wszyscy udawali się do tzw.
„starej kapliczki”, która znajdowała się
w okolicy dzisiejszej pętli tramwajowej Wójtowej Wsi. Została
ona rozebrana w 1938 roku w związku z rozbudową drogi do Ostropy.
Przy kapliczce śpiewano pieśni, a
następnie udawano się do kościoła. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Innym zwyczajem związanym z kulturą ludową w Wójtowej Wsi było
święcenie pól wodą święconą oraz stawianie krzyżyków
z gałązek na polach lub w zabudowaniach gospodarczych. Krzyżyki
wykonane były z gałązek
leszczyny pochodzących z poświęconych w Niedzielę Palmową
palemek. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W 1907 roku Gliwickie Towarzystwo Przyrodnicze uruchomiło w
Wójtowej Wsi kąpielisko. Istniało ono do 1939 roku, kiedy to duża
powódź zniszczyła w znacznym stopniu wyposażenie i teren. (więcej
p.
Sikornik).
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Do roku 1918, terytorium obecnej parafii św. Antoniego należało
do parafii Wszystkich Świętych. Dnia 7 września 1918 roku,
dekretem kardynała
Adolfa Bertrama utworzono administrację Wójtowa Wieś z liczbą
wiernych 3800 osób. Tymczasowa kaplica znajdowała się w trzech
pomieszczeniach ówczesnej szkoły powszechnej. 26 kwietnia
dotychczasową administrację podniesiono do rangi parafii. 7 lipca
1924 roku proboszczem został mianowany ks. August Grochowina,
który w latach 1924–1925 wybudował nowy dom parafialny na
Wzgórzu Hermanna, gdzie wytyczono również teren pod budowę
przyszłego kościoła. We wrześniu tego roku nastąpiła zmiana
proboszcza – nowym proboszczem został ks. Augustyn Borek,
który dokończył w 1927 roku budowę kościoła. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Kościół został zaprojektowany przez Hansa Sattlera oraz
radcę budowlanego Gliwic Carla Schabika. Bryła kościoła nosi
znamiona stylu romańskiego, natomiast detal i wnętrza
zaprojektowano w duchu modernizmu. Bryła
jest trójnawowa z transeptem i półkoliście zakończonym
prezbiterium. Fasadę poprzedza otwarty przedsionek arkadowy oraz
wieża o wysokości
67 m
z tarasem widokowym. W roku 1928 zawieszono na wieży
trzy pierwsze dzwony, a w roku 1968 trzy kolejne.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W kościele znajdują się relikwie
św. Antoniego, które ks. Antoni Grochowina pozyskał w
Rzymie w roku 1925. |
|
|
|
|
|
|
|
Ołtarz
główny wykonała firma Münzberg z Gliwic, płaskorzeźby artysta
rzeźbiarz z Głubczyc Paul Ondrusch. Znajdujące się na filarach
nawy głównej figury pochodzą z wykonanego po wojnie ołtarza
autorstwa Leona Strządały. |
|
|
|
|
|
|
|
Witraże wykonały zakłady
Türcke z
Zittau (Żytawa) i firma Augusta Wagnera z Berlina. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Organy to dzieło mistrza Carla Berchdorfa z
Nysy, posiadają niemal 4000
piszczałek o średnicach od 4mm do 40cm. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W roku 1985 obok plebanii wybudowano dom katechetyczny, który
obecnie jest siedzibą katolickiego Radia Plus.
|
|
|
|
|
|
W
latach trzydziestych XX wieku odsłonięto przed kościołem figurę
przedstawiającą św. Jerzego walczącego ze smokiem, autorstwa
gliwickiego rzeźbiarza Hannesa Breitenbacha. Pomnik poświęcony był
ofiarom I wojny światowej, po II wojnie usunięto z niego
inskrypcje. Obiekt wykonany
został w technice zbrojonego odlewu betonowego. Rzeźba stanowi
monolit wraz z małym cokołem i zwieńczeniem postumentu, na
którym jest posadowiona. Całość imitowała kamień i stanowi
przykład bardzo sprawnego wykonawstwa i warsztatu. Niedawno pomnik
został odnowiony.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W Wójtowej Wsi aktywne było środowisko polskie, wynik
plebiscytu przedstawiał się tu następująco: 70,8% głosów za
Polską, 29,2% za Niemcami. Polskość pielęgnowały tu liczne
organizacje, m.in. powołane 24 listopada 1918 roku Towarzystwo Śpiewacze
„Jutrzenka”.
|
|
|
|
|
|
|
Mapa
z 1928 roku
|
|
|
|
|
|
|
W roku 1927 Wójtowa Wieś została administracyjnie włączona
do Gliwic. W okresie międzywojennym część pól od strony północnej
zostało zlikwidowanych na rzecz zabudowy miejskiej. Swój rolniczy
charakter dzielnica zachowała od strony południowej. Na ulicy
Dolnej Wsi do dziś można znaleźć ślady dawnych zabudowań
gospodarskich o typowym układzie – dom mieszkalny szczytem do
ulicy, tworzący z budynkami gospodarskimi podkowę z dużym placem
w centrum. Do gospodarstw prowadziła zwykle szeroka brama. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Po drugiej wojnie światowej z dzielnicy Wójtowa Wieś wyodrębniono
osiedle
Sikornik. |
|
|
|
|
|