Gliwickie Metamorfozy

Gliwickie targowiska

Małgorzata Malanowicz

Zdjęcia: Zdzisław Daniec, Jerzy Olejnik

 

X.2022

www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       
 

   Gliwice powstały na skrzyżowaniu ważnych szlaków handlowych. Pierwszy z nich wiódł z Krakowa przez Bytom do Opola i Wrocławia, drugi to szlak znad Morza Bałtyckiego przez Wielkopolskę do Opawy, Pragi i dalej na południe Europy.
   Podstawą utrzymania mieszczan gliwickich była uprawa chmielu, browarnictwo i sprzedaż piwa. Potwierdza to zarówno akt Henryka I Starszego z 1475 r. jak i późniejsze XVI-wieczne dokumenty. Jak pisze kronikarz Bartłomiej Stein, na początku XVI w. z gliwickiego chmielu korzystał cały Śląsk.

   W XVI i XVII wieku w Gliwicach odbywały się targi tygodniowe. Początkowo miały one miejsce w poniedziałki, a od połowy XVIII wieku, odbywały się dwa razy w tygodniu. W pierwszej połowie XVI wieku Gliwice urządzały dwa jarmarki rocznie – 15 lipca i 15 października.

 
       
     Pierwszym i głównym placem targowym był Rynek Markt. Podczas badań wykopaliskowych prowadzonych w 2010 r. w części południowo-wschodniej i północnej Rynku odsłonięto pozostałości po funkcjonujących w późnym średniowieczu kramach. Według urbarzy wokół Ratusza znajdowały się kramy piekarzy, rzeźników, szewców, 10 kramów solnych i śledziowych oraz 6 kramów bogatych. Dokument z 1534 r. wspomina także o istnieniu na Rynku wagi oraz zbiornika na wodę.  
       
   
       
   
       
   
       
   
       
      Kramarze, budnicy i rzemieślnicy posiadający tzw ławy, a więc piekarze, rzeźnicy, szewcy i sukiennicy wykładali swoje towary, które kupowali zarówno miejscowi mieszczanie, jak i chłopi z okolicznych wsi przybywający tu z zamiarem sprzedaży produktów rolnych.  
       
   
       
      Dnia 5 stycznia 1625 roku cesarz Ferdynand II nadał Gliwicom kolejny tygodniowy jarmark, głównie na bydło. W 1707 roku Gliwice otrzymały od cesarza Józefa II dwa nowe jarmarki: w drugą niedzielę Wielkiego Postu i w pierwszą niedzielę po uroczystości Trójcy Świętej. Jarmarki te miały wielkie znaczenie dla miasta – przyjeżdżali na nie tylko kupcy i handlarze z sąsiednich miast, ale również z sąsiednich krajów: Polski, Czech i Niemiec.  
       
     
     Pierwszy targ na bydło i konie - Roßmarkt / Pferde-Markt, znajdował się w miejscu gdzie dziś stoi katedra. Przez jakiś czas jego śladem pozostawała nazwa ulicy Am Roßmarkt.  
       
     
       
   
       
     Drugi targ na bydło i konie - Roßmarkt / Pferde-Markt, znajdował się na placu Krakowskim. Ok. 1890 roku w sąsiedztwie powstała gospoda z miejscami noclegowymi Goldgrube, przy której wybudowano stajnie na aż 70 koni. W 1893 roku kolejny właściciel Carl Trzaskalik uruchomił kantynę i wyszynk w dni targowe.  
       
   
       
   
       
     
      Mniejsze, „specjalistyczne” targi odbywały się również na innych placach, stąd ich dawne nazwy:  
       
   Mehlmarkt / pl. Mączny – pl. Inwalidów Wojennych  
       
   
       
   
       
     
   Fleischmarkt / pl. Rzeźniczy  
       
   
       
   
       
   
       
   
       
     
  Enten Markt Kaczyniec   
       
   
       
       
   Kartoffeln Markt – ob. ul. Krupnicza  
       
   
       
   
       
       
   Milchmarkt / pl. Mleczny  
       
   
       
       
     Na starszych planach pojawia się jeszcze jeden plac targowy, ale nic więcej o nim nie wiadomo (na razie):   
       
   
       
       
     Na zakończenie skok w czasie i krótkie wspomnienie po "Balcerku":   
       
     
       
   
       
   
       
   
       
   
       
   
       
     
       
   
       
   
       
       

Materiały źródłowe:
Atlas miast polskich, Wrocław 2015