„GLIWICKIE METAMORFOZY

W starym kinie – cz. II – okres międzywojenny

Małgorzata Malanowicz

 

Gliwice 2023

www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       
     Już w styczniu 1918 roku władze Gliwic podjęły decyzję o otwarciu i poprowadzeniu własnego kina, nie zważając na to, że wciąż trwała wojna (choć co prawda linie frontów omijały Górny Śląsk) i nasilały się nastroje rewolucyjne. Było to posunięcie precedensowe, gdyż w tym czasie większość kin należała do prywatnych właścicieli, dlatego władzom zależało na wysokim poziomie kina, aby mogło stanowić konkurencję dla już działających. Co więcej ta inicjatywa samorządowa pozostała jedyną w całej prowincji górnośląskiej.  
       
     Na lokalizację wybrano wybudowany w latach siedemdziesiątych XIX w. przez przedsiębiorcę Friedlandera kompleks „Theater und Konzerthaus” (równolegle funkcjonowała nazwa „Schűtzengarten” z uwagi na otaczający całość okazały ogród).
   Uroczyste otwarcie kina Städtische-Lichtspiele” miało miejsce 31 sierpnia 1918 roku.
 
       
   
       
       
     Kolejnym nowopowstałym kinem było kino Amor (Amor-Lichtspiele). W odróżnieniu od kin, które starały się zdobyć odbiorców doceniających coraz wyższy standard, Amor postanowił wykorzystując lukę zaadresować ofertę do widzów mniej wymagających.  
       
     Otworzyli je 4 marca 1919 roku Robert Bednorz i Bernard Kaufmann. Mieściło się przy Bahnhofstr. 5 (ul. Dworcowa) na parterze kamienicy należącej do Floriana Sobotty, wcześniej mieściła się tu kwiaciarnia.

Der Oberschlesische Wanderer 235/1925
 
   Pomieszczenie było długie i wąskie, mieściło wg p. Biel 160 lub 80 wg p. Jaglarz krzeseł (10 w jednym rzędzie). Zostało udźwiękowione w 1932 roku.
       
   
       
   
       
     W roku 1935 kino przejął syn Floriana Sobotty Erich i zmienił jego nazwę na Central-Lichtspiele.  
       
   
       
     Kino uruchomiono bezpośrednio po wojnie, w 1945 roku i nadano mu nazwę Potęga. Jeszcze w 1958 roku nosiło tą nazwę, później zmieniono ją na Mikrus.
   W latach siedemdziesiątych XX wieku całą pierzeję wyburzono.

Kino Mikrus na ulicy Dworcowej, lata 70.

Autor: Jerzy Lewczyński. Zdjęcia pochodzą z grupy Zdjęcia Gliwic.
W zbiorach Władysława Kołaczkowskiego
 
Julian Kornhauser – „Dom, sen i gry dziecięce. Opowieść sentymentalna”
Nową atrakcją były niedzielne poranki filmowe w kinie „Potęga”, na które J. wybierał się z kolegami. Wbrew swojej nazwie sala kinowa była ciasna i wąska jak kiszka, ale chłopcom wydawała się przestrzenią utkaną ze snu i wyobraźni.
       
       
     W 1898 roku Franz Cierlitza otworzył restaurację „Etablissement Hohenzollern” z dużą salą spotkań na rogu Coseler- i Kleine Műhlstrasse (późniejsza Marienstr. obecnie Jasnogórska). 

 
       
      W maju 1919 roku uruchomiono tu „Lichtspiel-Theater der 117 Inf. Div.” (Infanterie Division), jednak już po miesiącu zakończył działalność.  
       
     21 kwietnia 1932 roku otwarto kino Deli Lichtspiele, jako pierwsze w Gliwicach kino dźwiękowe. Aparat dźwiękowy Klangfilm stanowił bardzo poważny wydatek, więc zaoszczędzono na wystroju wnętrza, chcąc aby to było „kino dla każdego”. Pierwszą właścicielką była Elisabeth Painta, w 1936 roku firmę przejęła Elisabeth Ochmann, która dwa lata później przeprowadziła remont, znacznie podnosząc standard obiektu.
   Sala mogła pomieścić 300 osób, jednak z uwagi na wcześniejszą funkcję,
n
a środku znajdowały się filary, które często ograniczały widzom pole widzenia.

Der Oberschlesische Wanderer 94/1932
 
       
   
       
     Po wojnie kontynuowano tradycję i także otwarto tu kino – Apollo. Zamknięto je w końcu lat 90. XX wieku. We wnętrzach do lat 90. zachowały się dekoracje sztukatorskie. Niestety zostały one zniszczone w trakcie pożaru budynku w 2001 roku. Miejsce kina zajął komis meblowy, w 2002 roku powierzchnię podzielono – część to sklep sieci Biedronka, część – powierzchnie do wynajęcia.  
       
     W tym samym, 1919 roku otwarto pierwsze kino dzielnicowe w Szobiszowicach przy Petersdorferstr. 27 (ul. Szobiszowicka). O kinach dzielnicowych opowiem w osobnym odcinku.  
       
       
     Wszystkie dotychczasowe kina urządzano w istniejących budynkach, mniej lub bardziej reprezentacyjnych. Ale to właśnie dwa budynki kinowe wzniesione w latach dwudziestych XX wieku stały się dumą i chlubą miasta. W 1923 roku rozpoczęto budowę nowoczesnego, reprezentacyjnego kina Schauburg. Kolejnym nowoczesnym kinem było kino U.T.Lichtspiele (U.T. czyli Union-Theater).  
       
  Książki adresowe (Adressbuch)   
  1924
1936
 
  1929

 
       
   
       
       

 

c.d.n.

 

       
 

Materiały źródłowe:
Biel U.; Kultura filmowa prowincji górnośląskiej. Kina, właściciele, widzowie; WNI Poznań 2020
Biel U.; Na film czy do kina; Kultura Popularna nr 4 (50), 102-119; https://bazhum.muzhp.pl/  dostęp 22.09.2022

Biel U.; Filmowy wizerunek Gliwic, [w:] Rocznik Muzeum w Gliwicach T. XXI
Gleiwitz; Monographien Deutscher Stadte; Berlin 1925

Jaglarz W.; Z dziejów Gliwickich Kin (1907-1945), [w:] Rocznik Muzeum w Gliwicach T. XXI
Kulczyk A.; Dawne kino Grażyna; [w:] Gliwice znane i nieznane VI, Gliwice 2020

Lichecka M.; folder na XVII Gliwickie Dni Dziedzictwa Kulturowego

Pawlikowska-Musiewicz S., Foltyniak M., Głyda B.; Miasto i architektura – kina w mieście, [w:] Tożsamość miasta a tożsamość miejsca. Wybrane aspekty. WST Katowice 2018  dostęp 23.12.2022
https://gliwiceodnowa.pl/blog/w-starym-kinie/  http://www.wydawnictwo.wst.pl/  dostęp 1.10.2022

Der Oberschlesische Wanderer

 

Źródła rysunków i zdjęć:

Archiwum Państwowe w Katowicach O/Gliwice

Der Oberschlesische Wanderer

Oberschlesien im Bild

fotopolska.eu 

google.maps

gliwiceodnowa.pl/