Chociaż na Śląsku już od czasów husyckich poprzez Reformację Lutra istniały ruchy reformacyjne to omijały one Gliwice. Wręcz zostało to podkreślone decyzją władz miejskich, potwierdzoną w 1587 edyktem biskupa wrocławskiego Andreasa, że w mieście nie będą tolerowane „nowinki religijne”, a obywatelem miasta może być tylko katolik.

   Jednak mimo trwania w wierze katolickiej – władze miejskie nie miały wpływu na to co się działo wokół. W okolicach Gliwic pierwsi protestanci pojawili się w 1526 roku w Tarnowskich Górach – byli to górnicy sprowadzeni z Szwajcarii frankońskiej do pracy w kopalniach ołowiu i srebra. Wybudowali tam wpierw drewniany, a potem kamienny kościółek. Ciekawostką jest istnienie w tej parafii na przełomie XVI i w początkach XVII wieku równolegle dwóch księży: niemieckiego i polskiego. Z innych miejscowości w okolicach w latach dwudziestych XVI wieku połowa mieszkańców Szałszy przeszła na nową wiarę. Rozwijał się również protestantyzm w Bytomiu w którym od 1569 roku zatrudniano własnego księdza.

   Sytuacja w Gliwicach zmieniła się w sposób radykalny po przyłączeniu Śląska do Prus. W 1741 roku Król Fryderyk II wydał zarządzenie, że w każdym magistracie powinno pracować co najmniej dwóch ewangelików. Zarządzenie to zostało wykonane w 1747 roku z pewnymi trudnościami związanymi z faktem, że w ówczesnym czasie w Gliwicach dominował w użyciu język polski. Pierwszym protestanckim burmistrzem został Martin Elsner. Wkrótce protestantami byli również naczelnicy policji i pisarze miejscy. Dalszy ciąg historii to pierwsza jeszcze nie samodzielna parafia (zbór) w 1790 roku z nabożeństwami odbywającymi się raz na miesiąc w przydzielonej sali ratusza oraz raz na 3 miesiące nabożeństwa odprawiane przez pastora polowego dla garnizonu. Kolejny etap to utworzenie w 1810 roku własnej parafii już z własnym księdzem (pastorem). W 1815 roku (wg B.Nietsche – 1820) parafia przejęła od katolików maleńki kościół św. Barbary, w którym już od pewnego czasu okresowo odbywały się nabożeństwa. (Pierwsze próby starania się ewangelików o ten kościół pochodzą z 1803 roku).