„Gliwickie Metamorfozy”

Gliwickie lodowiska

 Anna Strzeszewska

pierwodruk w Gliwickim Magazynie Kulturalnym I.2006
www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       
    Najstarsze łyżwy pochodzą prawdopodobnie sprzed 4 tysięcy lat, a odnaleziono je podczas wykopalisk w Szwecji. Również na ziemiach polskich, w okolicach Biskupina, odkopano łyżwy wykonane z kości zwierząt. Pierwsze łyżwy przywiązywano do stóp rzemieniami. Ślizgano się pomagając sobie długim, ostro zakończonym kijem. W wiekach późniejszych łyżwy robiono z drewna, z metalowym paskiem pod spodem. Łyżwy o płozie metalowej, oprawionej drewnem i przymocowane do butów rzemieniami pojawiły się w XIII wieku w Holandii. Wtedy nie służyły one bynajmniej do jazdy rekreacyjnej, lecz jako środek lokomocji – do poruszania się po zamarzniętych jeziorach, stawach, kanałach... Łyżew stalowych, podobnych do naszych współczesnych, zaczęto używać dopiero w XIX wieku. Początkowo były one przymocowywane do zwykłego obuwia, a dopiero później na stałe do specjalnych butów.     
       
     W Gliwicach łyżwy były w użyciu zapewne od dawna, lecz pierwsza wzmianka o wytyczeniu lodowiska – toru dla łyżwiarzy – pochodzi z roku 1868. Lodowisko usytuowano na Kanale Kłodnickim i, jak zapisano w dokumentach, wstęp kosztował 3 fenigi. Na miejscu wypożyczano również łyżwy i sanki. W 1872 roku zorganizowano tam pierwsze w Gliwicach zawody łyżwiarskie, z muzyką i tańcami na lodzie. Wkrótce zabawy z udziałem orkiestry na przybranym w lampiony lodowisku stały się bardzo popularne. Wzdłuż drogi nad kanałem zaczęto organizować też kuligi. W 1885 roku na lodowisku założono oświetlenie elektryczne, co pozwoliło na znaczne wydłużenie czasu korzystania z obiektu. Ówczesna prasa opisywała modne bale na lodzie, w których uczestniczyło nawet 5000 osób. W tym samym roku zorganizowano po raz pierwszy bieg łyżwiarzy Kanałem Kłodnickim z Gliwic do Koźla. W Gliwicach powstawały kolejne lodowiska: na kanale hutniczym, koło Zameczku Leśnego, na ówczesnym stawie Kłopot (teren dzisiejszego placu Krakowskiego!). Szczególnie intensywny rozwój sportów zimowych na Górnym Śląsku datuje się na lata 1913-1914, kiedy to powstało najwięcej sekcji łyżwiarskich, a w samym powiecie gliwickim założono ponad pięćdziesiąt lodowisk. Największą popularnością cieszyła się jazda figurowa na lodzie. Gliwice wprawdzie nie posiadały specjalnego lodowiska do tego rodzaju sportu, ale i tak masowo uprawiano łyżwiarstwo na wytyczonych lodowiskach naturalnych, zawsze przy udziale licznie zgromadzonej publiczności. Rzecz jasna, mimo stałych ostrzeżeń policji, młodzież urządzała sobie darmowe ślizgawki na kanale i Kłodnicy, szczególnie w okolicy dzisiejszej ulicy Zwycięstwa, a także na stawach – gliniankach. Na cele łyżwiarskie przekształcano zimą korty tenisowe, a nawet place w śródmieściu. Profesjonalne lodowisko, na miarę ówczesnego czasu, powstało w momencie zbudowania kąpieliska miejskiego w parku Chrobrego. Tam na stawie kajakowym o powierzchni 30 000 m² gliwicki Związek Łyżwiarski urządzał w zimie lodowisko. Związek Łyżwiarski w Gliwicach istniał do końca II wojny światowej i zrzeszał wiele sekcji sportów zimowych: łyżwiarstwo figurowe, biegowe, hokej na lodzie, strzelectwo zimowe, a także – latem jako trening dla wzmocnienia kondycji – jazdę na wrotkach! Gliwickie pary, a także zawodnicy indywidualni, uprawiający wyczynowo łyżwiarstwo figurowe zdobywali kilkakrotnie mistrzowskie tytuły. Od 1925 roku z dużym powodzeniem uprawiano na gliwickim torze coraz modniejszą jazdę szybką na lodzie. Szczególną zaś popularnością zarówno wśród sportowców, jak i kibiców cieszyły się hokej na lodzie i curling. W roku 1932 powstał projekt zbudowania w Gliwicach sztucznego lodowiska, na wzór katowickiego Torkatu. Władze miejskie przekazały pod jego budowę teren za hotelem „Haus Oberschlesien” (obecnie skwer Doncaster za gmachem Urzędu Miejskiego), jednakże zmiany polityczne i gospodarcze z lat trzydziestych ubiegłego wieku, a następnie wybuch II wojny światowej ostatecznie przekreśliły te plany.  
       
   
       
     Dziś jazda na łyżwach ma nadal swoich licznych zwolenników, nie tylko wśród najmłodszych. Niedługo wymarzone przez dzieci i młodzież ferie zimowe. Nawet gdy braknie naturalnych warunków do zimowego szaleństwa saneczkowego i narciarskiego, to wyprawy na łyżwy z pewnością będą udane. Od kilku bowiem lat w Gliwicach przy ul. Akademickiej 29, na terenie Ośrodka Sportu Politechniki Śląskiej, czynne jest nowoczesne, całoroczne lodowisko „Tafla”. Prócz czasu dla amatorów ślizgawek, lodowisko ma wyznaczone godziny dla uprawiających curling, którzy grają tu na czterech specjalnych torach. Przy obiekcie czynna jest ponadto wypożyczalnia sprzętu oraz kawiarenka.    
       

 

 

Materiały źródłowe:

Schmidt J.; Dzieje Kanału Kłodnickiego [w:]Rocznik Muzeum w Gliwicach t.IV 1990

Schmidt J.; Początki i rozwój sportu w Gliwicach(1797-1944); Gliwice 2004

www.wynalazki.mt.com.pl

wikipedia.org

 

Zdjęcia:

1. Przedwojenne lodowisko w Gliwicach (ok. 1935 r.)ze zbiorów Muzeum w Gliwicach

2-3. Lodowisko „Tafla”udostępnił Dyrektor Ośrodka Sportu Politechniki Śląskiej