„Gliwickie Metamorfozy”

Gliwicka secesja

Ewa Pokorska-Ożóg

Zdjęcia:

Małgorzata Malanowicz

 

VII.2003
www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

OKŁADZINY CERAMICZNE

 

       
     Secesja to najkrócej trwający styl, który wprowadził jednak rewolucyjne zmiany we wszystkich dziedzinach sztuki. Narodził się z desperackiego poszukiwania “nowego”. Początki secesji sięgają lat osiemdziesiątych XIX wieku. Jej największy rozkwit przypadł na lata 1892-1902, a zmierzch nastąpił z chwilą wybuchu I wojny światowej. Bardzo szybko secesja stała się stylem międzynarodowym, lecz w zależności od państwa inaczej się nazywała i przyjmowała odmienne oblicze.
   W architekturze secesyjnej można rozróżnić trzy kierunki: kosmopolityczny – oparty na wzorach obcych, historyczno-eklektyczny – łączący wpływy obce z tradycję lokalną oraz rodzimy – wykorzystujący akcenty ludowe. W elewacjach często łączono cegłę glazurowaną, tynk, kamień. W dekoracjach królowała linia krzywa, nawiązująca do fal, płomieni czy łodyg roślinnych. Często stosowano asymetrię, słabo wystające ryzality. Na terenie Gliwic mamy do czynienia przede wszystkim z przykładami secesji o charakterze historyczno-eklektycznym.		  
       
 

   Jedną z najciekawszych nieruchomości jest kamienica z 1909 roku u zbiegu ulic Gorzołki i Częstochowskiej. Jest to obiekt o najoryginalniejszej elewacji. Jego niezwykłą urodę podkreślono wystającym narożnikiem, zwieńczonym niską wieżyczką z motywem twarzy kobiecych. Boczne elewacje s± zdobione m.in. motywami roślinnymi. Wertykalne żłobkowania umiejętnie podkreślają ukształtowanie bryły. Parterowa część domu nie zachowała się, niestety, w pierwotnym kształcie.

  
       
       Dekoracja fasady budynku przy ul. Częstochowskiej 9 jest bardziej oszczędna. Detale z tynku harmonijnie łączą się z barwnym geometrycznym ornamentem z glazurowanych płytek.  
       
     Dotyczy to także frontowej elewacji przy ul. Kościuszki 50. Elementy, wykonane z białych glazurowanych płytek i urozmaicone kobaltowymi wstawkami, stanowią efektowne uzupełnienie sztukaterii. Dopełnieniem są balustrady balkonów i oryginalna stolarka okienna.  
       
     Podobnym przykładem architektury jest dom przy Jana Śliwki 9. Fasada zdobiona bardzo wyrazistym geometrycznym ornamentem, wykonanym z glazurowanych płytek w kolorze kości słoniowej i zieleni, ostro odcina się od ceglanej elewacji.  
       
     Natomiast budynek przy ul. Daszyńskiego 7 zwraca uwagę umiejętnym połączeniem ceglanej faktury z płaską dekoracją z białej glazury. Kamienice te utrzymane są w stylu kwadratowym, nawiązującym do secesji wiedeńskiej, która w wyjątkowo wyrafinowany sposób wykorzystywała geometryczne formy: koła, kwadraty i sześciany.  
       
     Warto też przyjrzeć się uważnie budynkowi przy ulicy Lipowej 58 – położonemu z dala od centrum, zasłoniętemu drzewami i niedocenianemu nawet przez ludzi mieszkających w pobliżu. Wyróżnia się on asymetryczna fasadą, roślinnymi detalami i symbolicznie potraktowanymi postaciami kobiecymi. Ornamenty mają charakter światłocieniowy, zbliżony do rzeźby. Całość fasady wykonana w tynku w jednym kolorze jest elegancka i nie przejaskrawiona.  
       
     Secesyjną perełką w mieście jest ulica Krzywa. Takiego bogactwa ornamentów nie znajdziemy gdzie indziej. Świadczy ono o pozycji społecznej i zamożności dawnych właścicieli. Fasady budynków są zarówno symetryczne (8,9,14) jak i asymetryczne (3-5,4,6,7,7a,7b). Detale rzadko odwołują się do wzorów z poprzednich epok. Występują tam np. loggie z pełnymi murowanymi balustradami z roślinnym motywem (nr 3-5). Mamy tu do czynienia z przemyślanym działaniem – domy powstałe później dopasowywane były do istniejących, co jeszcze bardziej podkreśla indywidualny charakter ulicy.