„GLIWICKIE METAMORFOZY” |
Szkoła IX ob. SP 9
– ul. Sobieskiego
|
Anna
Kołodziej
tłum.: Staflik
Zdjęcia:
Marian Jabłoński
Marek Kołodziej
XI.2006
|
|
www.gliwiczanie.pl |
|
gliwickie_metamorfozy@op.pl |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Powstanie
budynku, w którym mieści się szkoła podstawowa nr IX, spowodowane było
potrzebą odciążenia innych gliwickich szkół
– nr I i nr IV. Taka
sytuacja doprowadziła do rozpoczęcia w dniu 25 czerwca 1906 roku budowy 24 klasowej
szkoły. Pośpiech, związany z jej budową, odzwierciedlała umowa, która zobowiązywała
budowniczych. Mówiła ona o tym, aby do końca roku szkoła była „pod dachem”. W razie
niedotrzymania umowy, budowniczy zobowiązani byli płacić karę grzywny za każdy
dzień zwłoki. Szkołę budował, według projektu wykonanego
przez radcę budowlanego Kranza, mistrz budowlany Scheer. Powstawała ona
przy ówczesnej ulicy Freundstrasse (późniejszej Schwerinstrasse). |
|
|
|
|
|
|
1911 r. |
|
|
|
|
|
|
1939 r. |
2001 r. |
|
|
|
|
|
|
Zbudowany został budynek dwupiętrowy, usytuowany w odległości 25 metrów od ulicy (część tej przestrzeni
zajmował i zajmuje obecnie ogród). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ulica przed szkołą została wyłożona drewnianą kostką, w celu wyciszenia
wszelkich możliwych hałasów. Wysokość budynku wyniosła
15,75 m (mierzona od strony ulicy), natomiast wysokość pomieszczeń wyniosła
4,30m (piwnic 3,30). W celu osiągnięcia dobrego oświetlenia pomieszczeń znajdujących
się w piwnicy obniżono teren przed szkołą o około 0,5 m, zaś w okolicy okien
piwnicznych założono trawniki. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W szkole mieściły się,
jak już wcześniej wspomniano, 24 klasy oraz dodatkowo szkoła gospodarstwa domowego,
gabinet dyrektora, pokój nauczycielski, gabinet pomocy naukowych, natryski,
szatnie i pokój przeznaczony dla nauczycielek. Wraz ze szkołą zbudowano również
salę
gimnastyczną z pokojem dla nauczyciela, umywalnią, szatnią oraz ubikacjami. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Sala gimnastyczna była dostępna
z korytarza szkoły oraz z dziedzińca szkolnego.
Ponadto w piwnicy znajdowała się kotłownia, składzik
węgla, komora świeżego
powietrza (zbudowana w celu umożliwienia wentylacji pomieszczeń przeznaczonych
na klasy), pralnia, kuchnia z jadalnią (dla dzieci jedzących obiady w szkole),
natryski z szatnią, 3 piwnice (które wykorzystywane były w celach gospodarczych) oraz
mieszkanie woźnego (składające się z 2 pokoi i kuchni oraz przedpokoju, z którego
można było bezpośrednio wyjść na ulicę). Z powodu spadku ulicy, mieszkanie
znajdowało się na jej poziomie. W obecnej chwili w tych pomieszczeniach
dawnego mieszkania znajduje się świetlica dla dzieci.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Na parterze znajdowało się
8 klas, biblioteka oraz dwa wyjścia
na ulicę. Na I i II piętrze znajdowało się po 8 klas. Ponadto na pierwszym
piętrze znajdowały się pokoje
przeznaczone dla dyrektora oraz nauczycieli i nauczycielek. Na II p. umieszczono
natomiast gabinet w którym
przechowywano pomoce naukowe i gabinet zbiorów.
|
|
|
|
|
|
|
Ubikacje
umieszczono w budynkach na podwórzu szkolnym - w części dla chłopców
znajdowało się 22 oczek oraz
pisuar, w części przeznaczonej dla dziewcząt 36 oczek, nauczyciele mogli
korzystać z 2 oczek i pisuaru, dla nauczycielek przygotowane zostały 2 oczka
oraz stworzona była osobna ubikacja do użytku woźnego i jego rodziny. |
|
|
|
|
|
|
|
Podłogi w klasach zostały
wyłożone parkietami (z amerykańskiej sosny), natomiast korytarze zdobiły płytki
ceramiczne. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W piwnicach i korytarzach
zamontowano pojedyncze okna, zaś w pomieszczeniach przeznaczonych dla personelu
oraz uczniów zamontowane były okna podwójne.
Szkołę
ogrodzono od sąsiednich parcel murem, od strony ulicy natomiast ogrodzenie było
żelazne (na betonowej podmurówce).
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ściany budynku urozmaicono
białą cegła, będącą kontrastem dla cegły czerwonej, oraz białym,
sztucznym kamieniem. Na dwóch ozdobnych szyldach, mieszczących się na froncie
szkoły, umieszczone zostały napisy
"Volksschule IX" i "Erbaut 1906/7", z których do
teraz przetrwała jedynie data. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Dach budynku pokryty został,
pomimo licznych sprzeciwów (gdyż dach kościoła pokryty tym samym materiałem
wytrzymał 57 lat), blachą miedzianą.
Budynek został oddany do użytku
dnia 8 października 1907 roku. Oszacowano, że koszty jego budowy pochłonęły
355 800 marek.
Szkoła była szkołą
katolicką. Nazywano ją też tzw. "szkołą
elementarną" (Elementarschule) lub też używano nazwy "szkoła
powszechna" (Volksschule). Źródła historyczne podają, że była to szkoła
z tzw. podwójnym systemem nauczania (Doppelsystem). Edukacja trwała 7 lat (do
roku 1902 szkoła elementarna obejmowała 6 klas). Do rejonu tej szkoły należały
dzisiejsze ulice: Klasztorna, Kozielska, Kościuszki, Styczyńskiego, Ligonia,
Zawiszy Czarnego, domy wokół wieży ciśnień oraz w okolicy Cmentarza
Centralnego.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W szkole powstał,
sfinansowany przez władze miasta, ogród botaniczny i warzywny. Mieściła się
w niej również, jedna z nielicznych w Gliwicach, świetlica, w której dzieci
mogły poczekać na powrót rodziców z pracy. Wielokrotnie w prasie znajdowały
się pochwały tej placówki. Świetlica miała swojego opiekuna, natomiast
dzieci uczęszczające do niej otrzymywały pomoc w odrabianiu zadań domowych,
mogły spożyć posiłek oraz wziąć udział w konkursach i zabawach (placówka
była wyposażona w różnego rodzaju gry). Do świetlicy
uczęszczało około 50 dziewcząt oraz 50 chłopców.
|
|
|
|
|
|
|
Książka
adresowa Gliwic z 1910 roku podaje nazwiska grona pedagogicznego :
rektor - Robert Urbanek
(zam. Friedrichstr. 6 / Kosciuszki)
nauczyciele - Boemisch,
Borkert, Fischer, Galle, Kraus, Langer, Pauldrach, Philipp, Rothkegel, Zemelka,
Woelle, Hillinger, Woytek, Gottwald, Scholz
nauczycielki
- Panna Stephansky, Pani Bochynnek
|
|
|
|
|
|
|
|
Wymieniony Robert Urbanek był
- wg monografii Gliwic - dyrektorem szkoły jeszcze w roku 1925. Zmieniał on
jednak często miejsce zamieszkania, i tak w 1924 mieszkał już przy Moltkestr.
15 (dzisiejsza ulica Korfantego), natomiast w 1928 roku przy Nieberdingstr. 7 (dzisiejsza ulica
Lompy).
|
|
|
|
|
|
|
Od roku 1907 w szkole miało
swoja siedzibę
Górnośląskie muzeum w
Gliwicach.
W 1910 roku w szkole została
urządzona wystawa antyalkoholowa. Podobno odwiedziło ja aż 3000 osób.
W 1912 roku
powstała w szkole czytelnia dla młodzieży, z której uczniowie mogli korzystać
również w okresie wakacji (w 1912 roku wakacje zostały przedłużone z powodu przeciągającego
się remontu).
W 1913 roku rektor szkoły,
wcześniej wspomniany Robert Urbanek, zorganizował wielką pieszą wycieczkę
uczniów szkoły do Łabęd. Uczestnicy wycieczki po dotarciu do celu bawili w
ogrodach restauracji Dudka, po czym zorganizowany został dla nich powrót koleją.
Podobne wycieczki piesze
organizowane były do Łabęd i Sośnicy przez
nauczycielkę gimnastyki.
Podczas I i w latach II
wojny światowej do szkoły uczęszczały dzieci ze szkół IV i V, gdyż w ich
macierzystych szkołach zostały utworzone lazarety wojskowe.
|
|
|
|
|
|
|
W 1925 roku podzielono szkołę
na dwie szkoły – dla dziewcząt i chłopców. Do szkoły dla chłopców uczęszczało 500 uczniów (12
klas). Kadrę szkoły stanowili wtedy Rektor R.Urbanek, P.Pietschka, E.Wiechulla,
F.Abramczik, O.Poplutz, E.Meyer, J.Wiendlocha, O.Erzepky, A.Pal, R.Czichorowsky,
W Kubis, A.Joachimsky.
W części przeznaczonej dla
dziewczynek było 449 uczennic (w 10 klasach), zaś skład kadry nauczycielskiej
przedstawiał się nastepująco: A.Glatter, A.Wilhelm, A.Brodkorb, W.Fischer,
Gertrud Hiilbig, Klara Bochynek, Emma Melzer, Hertha Seidel, Maria Krzeminski,
Elisabeth Wein i Margareth Kubessa.
W 1931 roku Czerwony Krzyż
przeprowadzał w szkole kursy dla wychowawczyń i opiekunek dzieci i niemowląt
(warunkiem przyjęcia było ukończenie szkoły podstawowej).
|
|
|
|
|
|
|
Po II Wojnie Światowej w
budynku przy ul. Sobieskiego umieszczono 2 szkoły podstawowe: nr IX - z prawej
strony i nr XIX - z lewej. Pomimo, że budynek został przydzielony na potrzeby
szkól już w 1945 roku, zajęcia początkowo odbywały się w przedszkolu
mieszczącym się przy ulicy Świętokrzyskiej oraz w szkole przy ulicy
Kozielskiej, gdyż do 1947 roku w budynku szkoły stacjonowali żołnierze
radzieccy. Początek zajęć w budynku opóźnił jeszcze dodatkowo pożar. Szkoła
została udostępniona uczniom dopiero dnia 27 stycznia 1947 roku.
Z sali gimnastycznej
korzystali uczniowie obu szkól, natomiast reszta pomieszczeń
była rozdzielona ścianami. Ściany te przechodziły
przez sam środek budynku.
Grono pedagogiczne liczyło
sobie wtedy 7 osób, a każdy z uczniów uczęszczających do tej szkoły
otrzymywał posiłek w postaci kromki chleba ze smalcem i kubek kawy zbożowej.
W roku 1973 obie
szkoły połączono, i stworzono jedną numer 9.
Szkołę
nr 19 usytuowano w późniejszych latach na osiedlu Sikornika.
|
|
|
|
|
|
|
Dnia 8 września 1983 roku
nastąpiło uroczyste nadanie szkole imienia Króla Jana III Sobieskiego. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Obecnie w budynku znajduje
się szkoła podstawowa (6 – klasowa) . |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Żródła:
Rocznik
Muzeum w Gliwicach Tom V, zbiory prywatne
|
|