|
|
|
|
|
W początkach XIX stulecia ludność Górnośląskiego Okręgu
Przemysłowego czerpała wodę z tradycyjnych ujęć powierzchniowych w postaci
rzek, stawów, a także kopanych studni. Jednak już w pierwszym ćwierćwieczu
sytuacja zaczęła się stopniowo pogarszać, głównie za przyczyną nowo
powstających kopalń. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W latach 1873-74 wzmogły się protesty ludności wywołane
brakiem wody. Powodowany nimi Wyższy Urząd Górniczy we Wrocławiu rozpoznał
katastrofalną sytuację i potwierdził jednocześnie konieczność
przygotowania planów budowy stacji wodociągowej. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Ich realizację powierzono wiertniczemu
Wodakowi, który w
ciągu niecałych dwóch lat wykonał studnię o głębokości 215 m - zw.
Karchowicką Studnią Głębinową. |
|
|
|
|
|
|
Mieści ona się niedaleko Gliwic bo tuż pod Pyskowicami.
Wydobywało się z niej około 10 m3/min (dla zobrazowania tej ilości można
przyjąć że w ciągu minuty napełniało się 100 wanien w naszych łazienkach). |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Miejsce skąd czerpano wodę (ujęcie) znajdowało się w
bezpośrednim sąsiedztwie budynku stacji pomp - ok. 4 m na wschód od niego. Była
to już wcześniej wspomniana Karchowicka Studnia Głębinowa (Karchowitzer
Tietbrunnen). wykonana w latach 1880-1882. Całkowita głębokość odwiertu
wynosiła 215 m, ale do głębokości 12 m od powierzchni ziemi Salbach
zaprojektował ceglane ocembrowanie, jak w studni, o średnicy 4 m.
W centrum ceramicznego dna zbiornika rozpoczynał się średnicą7
50 mm częściowo zarurowany odwiert. Woda z niego wypływała pod własnym ciśnieniem
(studnia artezyjska) do ceglanej cembrowiny i tutaj się gromadziła.
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Na głównym rurociągu zainstalowano 21 samoczynnych zaworów
odpowietrzających, umożliwiających automatyczne usuwanie powietrza, wydzielającego
się z płynącej wody. Ponadto zamontowano również 20 hydrantów służących
do usuwania osadów powstających w dłuższym okresie eksploatacji. Armaturę tę
dostarczyły zakłady H. Breuer & Comp. z Hochst. Natomiast 129 studzienek dła
zaworów wykonały zakłady Bopp & Reuther z Mannheim. |
|
|
|
|
|
|
Rurociągi z lanego żelaza pochodziły z Królewskich Zakładów
Hutniczych w Gliwicach, a prasowane rury kielichowe zakupiono w firmie Pitzner z
Laurahuette (Siemianowice). Kopanie rowów i położenie wszystkich rurociągów
zostało zlecone biurom inżynieryjnym Hempla z Berlina oraz Sattlera z Królewskiej
Huty. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Warto również zauważyć, że przyłącza domowe wykonano
z cynowanej wewnątrz rury ołowianej oraz ocynkowanych kutych rur żelaznych,
co w owym czasie nie było jeszcze zbyt powszechne. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Uruchomiony zakład wodociągowy "Zawada" całkowicie
spełnił pokładane w nim nadzieje. Przede wszystkim zlikwidował poważny
deficyt wody, jaki miał miejsce w powiecie zabrzańskim. Poprawił również
kondycję ekonomiczną państwowej KWK "Królowa Luiza" w Zabrzu, która
była największym przemysłowym odbiorcą wody z "Zawady". Przy
okazji udało się także złagodzić problemy z brakiem wody w Gliwicach, które
od lipca 1895 r. otrzymywały część produkcji. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Do końca 1895 r. z "Zawady" popłynęło nieco
ponad 918 000 m3 wody dla powiatu zabrzańskiego i prawie 440 000 m3 dla Gliwic.
Ale już w roku kolejnym dla powiatu zabrzańskiego "Zawada" przesłała
1,6 mln m3, a do Gliwic prawie 900 000 m3. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Tymczasem już na krótko przed podziałem Górnego Śląska
rozpoczęła się modernizacja i rozbudowa założenia wodociągowego w
Karchowicach. Pierwsze kroki w tym kierunku uczyniono jeszcze w czasie I wojny
światowej, kiedy dramatyczny spadek wydajności starych odwiertów zaczynał
powoli zagrażać dalszemu istnieniu wodociągu. Wówczas rozpoczęto próby zwiększenia
wypływu wody poprzez kolejne, nowe studnie. Usytuowane w dużej odległości od
zakładu na zachód (w wiosce Zawada - studnia "Zawada III") i północ
(w Jaśkowicach) odwierty dawały jednak niewielkie ilości wody, w związku z
czym chwilowo zaniechano dalszych robót. Kwestia ujęcia zajęto się ponownie
po wojnie. Obiektem doświadczalnym była stara studnia "Zawada" w
kamieniołomach, przemianowana wkrótce na "Zawadę I". |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Nowy etap w dziejach "Zawady" otworzył się z końcem
I wojny światowej, a ściślej mówiąc w wyniku trzech powstań śląskich, które
doprowadziły w konsekwencji w 1922 r. do podziału Górnego Śląska na część
niemiecką i polską. |
|
|
|
|
|
|
Źle wyglądała sytuacja w odniesieniu do
"Zawady", ponieważ stał się ona praktycznie jedynym źródłem
zasilania w wodę dla sporej części niemieckiego GOP-u. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
W styczniu 1945r. rozpoczęły się walki o GOP, które
odbiły się na funkcjonowaniu zakładu wodociągowego w Karchowicach. Jeszcze
20 stycznia 1945 r. pompownia "Zawada" pracowała normalnie, kończąc
dzień produkcją ponad 50 000 m3 wody. Ale już 2 dni później dobowa
produkcja spadła prawie o 10 tys. i wyniosła 42 600 m3. następnego dnia, 23
stycznia, zakład praktycznie stanął. Około godziny 15 nastąpiło odcięcie
dostaw energii, co dla "Zawady" oznaczało poważne komplikacje. |
|
|
|
|
|
|
Pierwsze lata powojennej rzeczywistości były dla
"Zawady" trudne. Zakład borykał się z niedoborami materiałowymi,
brakiem środków transportu, niedomaganiami instalacji telekomunikacyjnej itp. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Stacja Uzdatniania Wody "Zawada" w Karchowicach
stanowi dziś bardzo cenny zabytek techniki w granicach Polski. O jego walorach
świadczy decyzja Wojewódzkiego Konserwatora zabytków w Katowicach z dnia 31
maja 1991 r. o wpisie całego zespołu architektonicznego wraz z historycznym
wyposażeniem na Listę Narodowych Dóbr Kultury. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|