Gliwickie Metamorfozy

Gliwickie organy kościelne i ich twórcy

Małgorzata Malanowicz

VII.2013
www.gliwiczanie.pl gliwickie_metamorfozy@op.pl  

 

 

       
 

   Do przygotowania tego materiału zainspirowała mnie niedawna wizyta naszego stowarzyszenia w działającej od 141 lat firmie Rieger&Kloss w Krnovie. Wizyta, którą sama załatwiałam, a w której nie dane mi było uczestniczyć, czego do dziś nie mogę odżałować. Odczucia i przemyślenia z pobytu naszej koleżanki Ewy możecie znaleźć tu, jak widziały tę fabrykę obiektywy pozostałych koleżanek i kolegów pokażę w dalszej części. 

   Starałam się zebrać i przedstawić w skrócie dostępne informacje na temat gliwickich organów i ich twórców.  Mnogość zachowanych zabytkowych instrumentów była jedną z przyczyn dla których w Gliwicach od roku 1990 ma miejsce miejsce międzynarodowy festiwal organowy pod nazwą „Dni Muzyki Organowej”. Zainteresowani tematem powinni też koniecznie odwiedzić Muzeum Organów Śląskich założone z inicjatywy prof. Juliana Gembalskiego przy Akademii Muzycznej w Katowicach.

 

   Na plan pierwszy wysuwa się wspomniana na wstępie firma Rieger & Kloss (wcześniej „Gebrüder Rieger”), której dzieła zachowały się w sześciu gliwickich kościołach.2]

 
       
 

INFORMACJE O ORGANMISTRZACH I FIRMACH ORGANMISTRZOWSKICH

 

 

ZACHOWANE INSTRUMENTY

Rieger & Kloss Krnov (Karniów) wcześniej „Gebrüder Rieger”, Jägerndorf

6

+ ORGANY W KOZŁOWIE

Carl Berschdorf Neisse (Nysa)

4

Ernst Kurzer Gliwice

3

Klimosz i Dyrszlag Rybnik wcześniej Heinrich Dürschlag

1

Richard Landau Świdnica

2

 

Sauer

1

 

Moritz Robert Müller – Wrocław

-

 

Carl Volkmann Gliwice

 -

 

 

 

 

 

 
       

GALERIA INSTRUMENTÓW

uzupełniana sukcesywnie

MIASTO GLIWICE

kościół p.w. Wszystkich Świętych katedra p.w. św. Piotra i Pawła kościół p.w. Św. Krzyża kościół p.w. Chrystusa Króla
kościół p.w. Bartłomieja stary kościół p.w. Bartłomieja nowy kościół p.w. św. Barbary kościół p.w. Wniebowzięcia NMP
   
kościół p.w. św. Michała kościół p.w. NSPJ kościół Zbawiciela ewangelicki  
...
DZIELNICE
ŁABĘDY
   
kościół p.w. Wniebowzięcia NMP kościół p.w. św. Jerzego kościół p.w. św. Anny kościół ewangelicki 
       
Wójtowa Wieś Stare Gliwice Brzezinka Ligota Zabrska
     
kościół p.w. św. Antoniego kościół p.w. św. Gerarda kościół p.w. św. Jadwigi kościół p.w. św. Józefa
Ostropa Bojków Sośnica  
     
kościół p.w. Św. Ducha kościół p.w. Narodzenia NMP kościół p.w. MB Wspomożenia Wiernych  
       

 

       

  

 

         Zestawienie gliwickich instrumentów stan z 2008 roku

  wg Łoś M.; Instrumentarium organowe Gliwic....str.217 2]

         + uzupełnienia 2014     

 

KOŚCIÓŁ

BUDOWNICZY

CZAS POWSTANIA

STAN ZACHOWANIA

kościół p.w. Wszystkich Świętych

 

 

 

 

 

 

 

 

spłonęły 1601

 

 

spłonęły 1711

 

 

wykorzystane w kolejnych

Johann Neumann

1832

??

Moritz Robert Müller 

1849 (1852)

rozebrane

Rieger

1941 (1943)

istniejące, stan bdb

katedra p.w. św. Piotra i Pawła

 

Ernst Kurzer

1899

wykorzystane w kolejnych

Rieger

1936

kapitalny remont w 2009 roku

kościół p.w. Św. Krzyża

 

 

 

 

 

 

?? (pozytyw)

Weiss

1821

??

 

1903

wykorzystane w następnych

Klimosch & Dürschlag

1925

wskazany remont

kościół p.w. Bartłomieja stary

 

 

XVII w.

??

Hawel ? / Haas ? 

ok. 1850

nieużywane, wskazana konserwacja

kościół p.w. Bartłomieja nowy

Paul Berschdorf

1911

istniejące, stan db

kościół p.w. Chrystusa Króla

 

Berschdorf

XIX w. / 1935

przeniesione do Katowic

Carl Berschdorf

1943

istniejące, stan db

kościół p.w. św. Barbary

 

Carl Volkmann

1859

wykorzystane w kolejnych

Kurzer  

Sauer

Biernacki

1908 / 1922 / 1951

wskazany remont

kościół p.w. Wniebowzięcia NMP

 

Rieger

1927

rozebrane, została szafa

Kleuker ???

przywiezione 2003

 

kościół p.w. św. Michała

Sauer

1923 / 1931

istniejące, stan db

kościół p.w. NSPJ stary

Richard Landau

1925

stan b. zły, nieczynne od 2001

kościół p.w. NSPJ nowy

Verschüren

ok. 1970

przywiezione z ...

kościół p.w. św. Jana Chrzciciela

?

Berschdorf

 

 

kościół p.w. Narodzenia NMP

 

 

spalone 1968

kościół p.w. Matki Boskiej Kochawińskiej

Klais

1948 / 2007

przywiezione z Essen

kościół p.w. św. Rodziny

 

przed 1960

rozebrane przed 1980

kościół Zbawiciela ewangelicki

Ernst Kurzer 

1902

istniejące, stan db

s. Boromeuszki

Spiegel

1908 / 1968

istniejące, stan db

Konwikt

Ernst Kurzer

po 1903

??

Łabędy kościół p.w. Wniebowzięcia NMP

 

 

przed 1679

 

Scheffler ?

1719

wykorzystana szafa

Schlag

pocz. XX w.

istniejące, stan db

Łabędy – kościół p.w. św. Jerzego

Rieger

Kaczmarczyk

1929 / 1950 / 2002

przeniesione z kaplicy sióstr Notre Dame

Łabędy – kościół p.w. św. Anny

Landau

1926 / 1989

istniejące, stan db

Łabędy – kościół ewangelicki 

Ernst Kurzer 

1902

istniejące, stan db

Stare Gliwice – kościół p.w. św. Gerarda

Thumich / Franke / Zasada

1961 - 1968

nieczynne od 1993

Brzezinka – kościół p.w. św. Jadwigi

 

 

 

przed 1719

??

 

między 1778-1807

??

Ernst Kurzer 

1899

częściowo wykorzystane

Zasada

1976

istniejące, stan db

Ligota Zabrska – kościół p.w. św. Józefa

Rieger

 

istniejące, stan db

Wójtowa Wieś – kościół p.w. św. Antoniego

Carl Berschdorf

1936

istniejące

Ostropa kościół p.w. św. Jerzego

 

XVII w.

??

Ostropa kościół p.w.św. Ducha

Rieger

1927

istniejące, stan db

Bojków – kościół p.w. Narodzenia NMP

 

 

przed 1697

??

 

1881

??

Rieger

1913

istniejące, remont 2010/2011

Sośnica kościół p.w. MB Wspomożenia Wiernych

Rieger ?  

Miklis

Cichoń

przed 1911 / po

istniejące, stan db

       

 

 

Materiały źródłowe:

Burgemeister L.; Der Orgelbau in Schlesien; 1973

Kloss E., Rode H., Eberle H.; Die Bau- und die Kunstdenkmäler des Kreises Tost-Gleiwitz; Breslau 1943

Krause W.; Grundriss eines Lexikons bildener Künstler und Kunsthandwerker in Oberschlesien von den Anfangen bis zur Mitte des 19.Jahrhunderts; Oppeln 1933

Łoś M.; Instrumentarium organowe Gliwic. Organy w świątyniach i instytucjach kościelnych czterech dekanatów gliwickich; praca dyplomowa pod kierunkiem J.Gembalskiego, Katowice 2008

www.organy.art.pl

 

Tekst i zdjęcia współczesne: Małgorzata Malanowicz

Zdjęcia z Krnova: Iwona Citkowska, Krystyna Koch, Krzysztof Majnusz

Zdjęcia archiwalne: 

 

Gliwice 2014