|
„Gliwickie Metamorfozy"
–
Stowarzyszenie na Rzecz Dziedzictwa
Kulturowego Gliwic
|
| |
Gliwickie organy
kościelne i ich twórcy
|
|
|
|
 |
www.gliwiczanie.pl |
|
|
|
|
|
| |
Do przygotowania tego materiału zainspirowała mnie
niedawna wizyta naszego stowarzyszenia w działającej od 141 lat firmie
Rieger&Kloss w Krnovie. Wizyta, którą sama załatwiałam, a w której
nie dane mi było uczestniczyć, czego do dziś nie mogę odżałować.
Odczucia i przemyślenia z pobytu naszej koleżanki Ewy możecie
znaleźć tu,
jak widziały tę fabrykę obiektywy pozostałych koleżanek i kolegów
pokażę w dalszej części.
Starałam się zebrać i przedstawić w skrócie dostępne informacje na temat gliwickich
organów i ich twórców. Mnogość zachowanych zabytkowych
instrumentów była jedną z przyczyn dla których w Gliwicach od roku 1990 ma miejsce miejsce międzynarodowy
festiwal organowy pod nazwą „Dni
Muzyki Organowej”. Zainteresowani tematem powinni też koniecznie odwiedzić Muzeum
Organów Śląskich założone z inicjatywy prof. Juliana
Gembalskiego przy Akademii Muzycznej w Katowicach.
Na plan pierwszy wysuwa się wspomniana na wstępie firma Rieger & Kloss (wcześniej
„Gebrüder Rieger”), której dzieła zachowały się w sześciu
gliwickich kościołach.2]
|
|
| |
|
|
|
| |
|
INFORMACJE O ORGANMISTRZACH
I FIRMACH ORGANMISTRZOWSKICH |
|
|
|
ZACHOWANE INSTRUMENTY
|
|
 |
Rieger & Kloss – Krnov (Karniów) wcześniej
„Gebrüder Rieger”, Jägerndorf
|
6
+
ORGANY W KOZŁOWIE |
|
|
Carl
Berschdorf – Neisse (Nysa) |
4 |
 |
|
|
Ernest
Kurzer – Gliwice |
3 |
|
 |
Klimosz
i Dyrszlag – Rybnik wcześniej
Heinrich Dürschlag |
1 |
 |
|
|
Richard
Landau – Świdnica |
2 |
|
|
Sauer |
1 |
|
|
Moritz Robert Müller
–
Wrocław |
- |
|
|
Carl
Volkmann – Gliwice |
- |
|
 |
|
|
|
|
|
|
|
|
| |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Zestawienie gliwickich instrumentów stan z 2008 roku
wg
Łoś
M.; Instrumentarium organowe Gliwic....str.217 2]
+ uzupełnienia 2014
|
KOŚCIÓŁ |
BUDOWNICZY |
CZAS
POWSTANIA |
STAN
ZACHOWANIA |
|
kościół
p.w. Wszystkich Świętych
|
|
|
spłonęły
1601 |
|
|
|
spłonęły
1711 |
|
|
|
wykorzystane
w kolejnych |
|
Johann
Neumann |
1832 |
?? |
|
Moritz
Robert Müller |
1849
(1852) |
rozebrane |
|
Rieger |
1941
(1943) |
istniejące,
stan bdb |
|
katedra
p.w. św. Piotra i Pawła
|
Ernst
Kurzer |
1899 |
wykorzystane
w kolejnych |
|
Rieger |
1936 |
kapitalny
remont w 2009 roku |
|
kościół
p.w. Św. Krzyża
|
|
|
??
(pozytyw) |
|
Weiss |
1821 |
?? |
|
|
1903 |
wykorzystane
w następnych |
|
Klimosch
& Dürschlag |
1925 |
wskazany
remont |
|
kościół
p.w. Bartłomieja stary
|
|
XVII
w. |
?? |
|
Hawel
? / Haas ? |
ok.
1850 |
nieużywane,
wskazana konserwacja |
|
kościół
p.w. Bartłomieja nowy |
Paul
Berschdorf |
1911 |
istniejące,
stan db |
|
kościół
p.w. Chrystusa Króla |
|
Berschdorf |
XIX
w. / 1935 |
przeniesione
do Katowic |
|
Carl
Berschdorf |
1943 |
istniejące,
stan db |
|
kościół
p.w. św. Barbary
|
Carl
Volkmann |
1859 |
wykorzystane
w kolejnych |
|
Kurzer |
Sauer |
Biernacki |
1908
/ 1922 / 1951 |
wskazany
remont |
|
kościół
p.w. Wniebowzięcia NMP
|
Rieger |
1927 |
rozebrane,
została szafa |
|
Kleuker
??? |
przywiezione
2003 |
|
|
kościół
p.w. św. Michała |
Sauer |
1923
/ 1931 |
istniejące,
stan db |
|
kościół
p.w. NSPJ stary |
Richard
Landau |
1925 |
stan
b. zły, nieczynne od 2001 |
|
kościół
p.w. NSPJ nowy |
Verschüren |
ok.
1970 |
przywiezione
z ... |
|
kościół
p.w. św. Jana Chrzciciela |
? |
Berschdorf |
|
|
|
kościół
p.w. Narodzenia NMP |
|
|
spalone
1968 |
|
kościół
p.w. Matki Boskiej Kochawińskiej |
Klais |
1948
/ 2007 |
przywiezione
z Essen |
|
kościół
p.w. św. Rodziny |
|
przed
1960 |
rozebrane
przed 1980 |
|
kościół
Zbawiciela – ewangelicki |
Ernst
Kurzer |
1902 |
istniejące,
stan db |
|
s.
Boromeuszki |
Spiegel |
1908
/ 1968 |
istniejące,
stan db |
|
Konwikt |
Ernst
Kurzer |
po
1903 |
?? |
|
Łabędy
– kościół p.w. Wniebowzięcia NMP
|
|
przed
1679 |
|
|
Scheffler
? |
1719 |
wykorzystana
szafa |
|
Schlag |
pocz.
XX w. |
istniejące,
stan db |
|
Łabędy
– kościół p.w. św. Jerzego |
Rieger |
Kaczmarczyk |
1929 / 1950 / 2002 |
przeniesione
z kaplicy sióstr Notre Dame |
|
Łabędy
– kościół p.w. św. Anny |
Landau |
1926 / 1989 |
istniejące,
stan db |
|
Łabędy
– kościół ewangelicki |
Ernst Kurzer |
1902 |
istniejące,
stan db |
|
Stare
Gliwice – kościół p.w. św. Gerarda |
Thumich / Franke / Zasada |
1961 - 1968 |
nieczynne
od 1993 |
|
Brzezinka
– kościół p.w. św. Jadwigi
|
|
przed 1719 |
?? |
|
|
między 1778-1807 |
?? |
|
Ernst Kurzer |
1899 |
częściowo
wykorzystane |
|
Zasada |
1976 |
istniejące,
stan db |
|
Ligota
Zabrska – kościół p.w. św. Józefa |
Rieger |
|
istniejące,
stan db |
|
Wójtowa
Wieś – kościół p.w. św. Antoniego |
Carl Berschdorf |
1936 |
istniejące |
|
Ostropa
– kościół p.w. św. Jerzego |
|
XVII w. |
?? |
|
Ostropa
– kościół p.w.św. Ducha |
Rieger |
1927 |
istniejące,
stan db |
|
Bojków
– kościół p.w. Narodzenia NMP
|
|
przed
1697 |
?? |
|
|
1881 |
?? |
|
Rieger |
1913 |
istniejące,
remont 2010/2011 |
|
Sośnica
– kościół p.w. MB
Wspomożenia Wiernych |
Rieger
? |
Miklis |
Cichoń |
przed
1911 / po |
istniejące,
stan db |
| |
|
|
|
|
Materiały
źródłowe:
Burgemeister
L.; Der Orgelbau in Schlesien; 1973
Kloss
E., Rode H., Eberle H.; Die Bau-
und die Kunstdenkmäler des Kreises Tost-Gleiwitz;
Breslau 1943
Krause
W.; Grundriss eines Lexikons bildener Künstler
und Kunsthandwerker in Oberschlesien von den Anfangen bis zur Mitte
des 19.Jahrhunderts; Oppeln 1933
Łoś
M.; Instrumentarium organowe Gliwic. Organy w świątyniach i instytucjach kościelnych
czterech dekanatów gliwickich; praca dyplomowa pod kierunkiem
J.Gembalskiego, Katowice 2008
www.organy.art.pl
Tekst
i zdjęcia współczesne: Małgorzata Malanowicz
Zdjęcia
z Krnova: Iwona Citkowska, Krystyna Koch, Krzysztof Majnusz
Zdjęcia
archiwalne:
Gliwice
2014 |
|
